Prostate gland enlargement (ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်း)

ကင်ဆာမဟုတ်သော ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းသည် သက်လတ်ပိုင်း၊ သက်ကြီးပိုင်းအမျိုးသားများတွင် အဖြစ်အများဆုံး ကျန်းမာရေးပြဿနာဖြစ်သည်။ အသက် (၄၀) မှ (၆၀) အရွယ် အမျိုးသားလေးဦးတွင် တစ်ဦးသာ ဆီးကျိတ်ကြီးနိုင်ပြီး အသက် (၆၀) ကျော်သွားပါက အမျိုးသားနှစ်ဦးတွင် တစ်ဦး ဆီးကျိတ်ကြီးနိုင်သည်။

ဆီးအိမ်၏အထွက် ဆီးလမ်းကြောင်းပတ်လည်တွင် တည်ရှိသော ဆီးကျိတ်ဂလင်းသည် သစ်အယ်သီးအရွယ်မျှသာ ရှိသည်။ အဆိုပါဂလင်းတွင် ကင်ဆာမဟုတ်သော အကျိတ်ဖြစ်တည်ခြင်းလာခြင်းကို ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းဟုဆိုသည်။ ဆီးကျိတ်ကြီးလာပါက ဆီးလမ်းကြောင်းကို ညှစ်ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် ဆီးသွားရခက်စေသည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ဆီးကျိတ်ကြီးရခြင်းအကြောင်းရင်းကို သုတေသနပြု ရှာဖွေနေဆဲဖြစ်သည်။ အချို့ လေ့လာမှုများအရ အသက်အရွယ်ကြီးလာသည့်အခါ အမျိုးသားဟော်မုန်း (Androgen) များလာခြင်းကြောင့်ဟုဆိုကြသည်။ သက်ကြီးအမျိုးသားများတွင် အများဆုံးထွက်သော DHT ဟော်မုန်းသည် ဆီးကျိတ်ကို ကြီးထွားစေကြောင်း တွေ့ရှိထားပြီးဖြစ်သည်။

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းသည် မကူးစက်တတ်သော်လည်း မိသားစုရာဇဝင်တွင် ဆီးကျိတ်ရောဂါရှိသူတစ်ဦးဦး ရှိပါက မိမိတွင်လည်း ဆီးကျိတ်ပြဿနာ ပိုဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။ ဆီးချို၊ နှလုံးရောဂါကဲ့သို့ ရောဂါများနှင့် ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းသည် တွဲဖြစ်တတ်သည်။ အဝလွန်သူများတွင်လည်း ဆီးကျိတ်ပိုကြီးနိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

အဖြစ်များသော လက္ခဏာများမှာ –

ဆီး မကြာခဏ ထသွားရခြင်း
ညဘက် ဆီးသွားရန် မကြာခဏ ထရခြင်း
ဆီး စတင် ပေါက်ရန် ညှစ်ရခြင်း
ဆီးလုံးသေးခြင်း
ဆီးသွားလျှင် ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်းဖြစ်ခြင်း
ဆီးသွားပြီးလျှင်လည်း ဆီးတစက်စက်ကျနေခြင်း
ဆီးသွားပြီး ဆီးကျန်သည်ဟု ခံစားရခြင်း
ဆီး မထိန်းနိုင်ခြင်း
ဆီးကျင်ခြင်း
ဆီးအရောင်ပြောင်းခြင်း
ဆီးအနံ့ပြင်းခြင်း စသည့် လက္ခဏာများလည်း တွေ့နိုင်သည်။

ရောဂါပိုဆိုးလာလျှင် သို့မဟုတ် ဆီးလမ်းကြောင်းပိုးဝင်လျှင်

ဖျားခြင်း
ဆီးကျဥ်ခြင်း၊ ဆီးသွားလျှင် အောင့်ခြင်း၊ နာခြင်း
ဆီးထဲသွေးပါခြင်း
ရုတ်တရက် ဆီးမသွားနိုင်ဖြစ်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာပြင်းထန်သည်နှင့် ဆီးကျိတ်အရွယ်ကြီးနေပြီဟု ဆို၍မရချေ။ အချို့လူနာများသည် ဆီးကျိတ်အရွယ် အလွန်မကြီးဘဲ ရောဂါလက္ခဏာများ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ခံစားရတတ်ပြီး အချို့လူနာများတွင်မူ ဆီးကျိတ်အရွယ် အလွန်ကြီးသော်လည်း ရောဂါလက္ခဏာ အနည်းငယ်သာ ခံစားရတတ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းကို အချိန်မီမကုသပါက အောက်ဖော်ပြပါ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ခံစားရနိုင်သည်။

ဆီးသွားလျှင် သွေးပါခြင်း
ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်ခြင်း
ရုတ်တရက် ဆီးမပေါက်နိုင်ခြင်း
ဆီးအိမ်အတွင်း ကျောက်တည်ခြင်း
ဆီးအိမ်ကြွက်သားများ ထိခိုက်ခြင်း
ကာလရှည် ဆီးလမ်းကြောင်းပိတ်၍ ကျောက်ကပ်ထိခိုက်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ပျက်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ပွါးနိုင်သည်။

ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေ

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းကြောင့် ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်တက်ခြင်း မရှိပါ။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေ ကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

ဆရာဝန်၏ စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှု
ကနဦးတွင် ဆရာဝန်သည် ရောဂါလက္ခဏာများ၊ ရောဂါရာဇဝင်များကို မေးမြန်းပြီး စမ်းသပ်စစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။ စမ်းသပ်စစ်ဆေးရာတွင် စအိုတွင်း လက်ညိုးထည့်ကာ ဆီးကျိတ်ကိုစမ်းသပ်မှုလည်း ပါဝင်မည်။
စအိုတွင်း လက်ညိုးဖြင့် စမ်းသပ်ခြင်းဆိုသည်မှာ ဆရာဝန်သည် စအိုအတွင်း လက်ညိုးထည့်သွင်းကာ ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား၊ ဆီးကျိတ်မျက်နှာပြင် အကြမ်းအချော၊ ဆီးကျိတ်တွင် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်သော အလုံးများ ရှိမရှိ စသည်တို့ကို စမ်းသပ်ခြင်းဖြစ်သည်။
သွေးနှင့်ဆီး စစ်ဆေးခြင်း
ဆီးလမ်းကြောင်းထိခိုက်မှု အနည်းအများနှင့် အခြားဆီးလမ်းကြောင်းပြဿနာများကို ရှာဖွေခြင်းဖြစ်သည်။
Prostatic-specific antigen (PSA) ပီအက်စ်အေဓာတ် စစ်ဆေးခြင်း
ပီအက်စ်အေ စစ်ဆေးမှုသည် အသုံးများသော စစ်ဆေးမှုဖြစ်သည်။ ယင်း PSA ဓာတ်သည် ဆီးကျိတ်ကြီးလာသောအခါ ပိုများလာလေ့ရှိသည်။ ထို့အပြင် ဆီးလမ်းကြောင်းခွဲစိတ်ပြီးချိန်၊ ဆီးကျိတ်ရောင်နေချိန်နှင့် ဆီးကျိတ်ကင်ဆာရောဂါများတွင် PSA ဓာတ်မြင့်တက်နေတတ်သည်။
အာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်း
ဝမ်းဗိုက်အာထရာဆောင်း ရိုက်ခြင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား၊ ဆီးအိမ်ထဲရှိ ဆီးကျန်ပမာဏ၊ ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် ကျောက်ကပ်အခြေအနေ၊ အခြားရောဂါများ ရှိမရှိ စသည်တို့ သိရှိနိုင်သည်။
စအိုအတွင်း အာထရာဆောင်းကိရိယာ ထည့်သွင်းကာ ဆီးကျိတ်အရွယ်အစားကို ပိုမိုတိကျစွာ တိုင်းတာနိုင်သည်။
ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် ဆီးအိမ် မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်း
သေးငယ်သောမှန်ပြောင်းကို ဆီးလမ်းကြောင်းအတွင်း ထုံဆေးဖြင့် ထည့်သွင်းကာ ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ကြည့်ရှုရာတွင် သင့်ဆီးလမ်းကြောင်းအတွင်းနံရံနှင့် ဆီးအိမ်အတွင်းနံရံများကို ရှင်းလင်းစွာ မြင်တွေ့နိုင်သည်။
အခြားစစ်ဆေးမှုများ
ဆီးကျိတ်အသားစယူခြင်း၊ ဆီးအသွားအလာ ဆီးလမ်းကြောင်းဖိအား တိုင်းတာခြင်း၊ ၂၄ နာရီ ဆီးသွားသည့်မှတ်တမ်း စသည်တို့ကိုလည်း သင့်ဆရာဝန်က လိုအပ်သလို ညွှန်ကြားစစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။

ကုသခြင်း

သောက်ဆေးကုထုံး၊ ခွဲစိတ်ကုထုံး၊ မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်ကုထုံး စသည့် ကုထုံးများရှိသည်။ မိမိအတွက် အကောင်းဆုံးကုထုံးကို အောက်ပါအချက်များပေါ် မူတည်ဆုံးဖြတ်သည်။

ဆီးကျိတ်အရွယ်အစား
လူနာ၏အသက်
လူနာ၏ ရောဂါအခံ၊ ကျန်းမာရေးအခြေအနေ
ရောဂါလက္ခဏာ ပြင်းထန်မှု စသည့်အချက်များဖြစ်သည်။

ဥပမာ – ရောဂါလက္ခဏာများ နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများမရှိပါက မည်သည့်ကုထုံးမျှ မလိုအပ်ပါ။ ဆီးကျိတ်အခြေအနေ စောင့်ကြည့်ရန်နှင့် ရက်ချိန်း ပုံမှန်ပြသစစ်ဆေးရန်သာ လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။

ဆီးကျိတ်သောက်ဆေးများ

ဆီးကျိတ်သောက်ဆေး အဓိက (၂) မျိုးရှိသည်။

ဆီးလမ်းကြောင်း ကြွက်သားများကို ပြေလျော့စေသောဆေးများနှင့်
DHT ဟော်မုန်းအထွက်နည်းအောင် ပြုလုပ်သောဆေးများဖြစ်သည်။

ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသည့် သောက်ဆေးများကို (၂)ပတ် မှ (၈)ပတ်အထိ သောက်သုံးမှသာ ရောဂါသက်သာမည်ဖြစ်သည်။

ခွဲစိတ်ကုသခြင်း

ဆီးလမ်းကြောင်းကို ညှစ်ပိတ်ထားသော ဆီးကျိတ်ကို ခွဲစိတ်ဖယ်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ခွဲစိတ်နည်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင်

ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ခြစ်ထုတ်ခြင်း (TURP)
ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ကို လေဆာဖြင့် ခြစ်ခြင်း (Laser treatment)
ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ကို ဖိအားပြင်းရေဖြင့် ခြစ်ခြင်း (Aquablation)
ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းမှတစ်ဆင့် ဆီးကျိတ်ကို အပူပေးကျုံ့စေခြင်း (Transurethral electrovaporization)
ဝမ်းဗိုက်ဖွင့် ဆီးကျိတ်ထုတ် ခွဲစိတ်ကုထုံး (Open surgery)
ဆီးကျိတ်သွေးကြောအားပိတ်ခြင်း (Prostate artery embolisation) စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

ယင်းခွဲစိတ်နည်းများတွင် ဆီးလမ်းကြောင်းမှန်ပြောင်းဖြင့် ဆီးကျိတ်ခြစ်ခြင်းနည်း (TURP) သည် အကောင်းဆုံးနှင့် အထိရောက်ဆုံးနည်းဖြစ်သည်။ အသက်အလွန်ကြီးသူများ၊ ရောဂါအခံရှိသူများတွင် အခြားခွဲစိတ်နည်းများ သုံးလေ့ရှိသည်။

ကာကွယ်ခြင်း

ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်းကို ကြိုတင်ကာကွယ်ရန် နည်းလမ်းအတိအကျ မရှိပါ။

References:

Benign prostatic hyperplasia (BPH) – Symptoms and causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved April 22, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/benign-prostatic-hyperplasia/symptoms-causes/syc-20370087
Benign Prostatic Hyperplasia. (2024). Cleveland Clinic. Retrieved April 22, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9100-benign-prostatic-hyperplasia#management-and-treatment
Noel J. (2022). Benign prostatic hyperplasia. Oxford Handbook of Clinical Surgery (5th ed., pp. 462-463). OUP.