Pregnancy with retro viral infection (ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိခင်နှင့် ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျရောဂါ)

ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျ ရောဂါဗိုင်းရပ်စ်(Human Immunodeficiency virus-HIV)သည် ခန္ဓာကိုယ်၏ ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်ကို ပျက်စီးစေသည်။ ထိုဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသည် လူတစ်ဦးမှတစ်ဦးသို့ ခန္ဓာကိုယ်မှ ထွက်ရှိသော အရည်များ (ဥပမာ_သွေး၊ မိခင်နို့ရည်၊ သုက်ရည်၊ အမျိုးသမီးအင်္ဂါမှထွက်သော အရည်)မှတစ်ဆင့် ဝင်ရောက်ကူးစက်နိုင်သည်။ ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျရောဂါ (AIDS) ဆိုသည်မှာ HIVပိုး ကူးစက်မှုကြောင့် သွေးဖြူဥများနည်းသွားပြီး၊ ကိုယ်ခံစွမ်းအား အလွန်အမင်း ကျဆင်းသွားသော ရောဂါမျိုးဖြစ်သည်။

ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျရောဂါပိုးသည် ကိုယ်ဝန်ဆောင်နေစဉ်၊ ကလေးမီးဖွားစဉ်နှင့် မိခင်နို့တိုက်ကျွေးချိန်များတွင် မိခင်မှကလေးသို့ ကူးစက်နိုင်သည်။ ထို့သို့ကူးစက်မှု လျော့နည်းစေရန် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ၏ စောင့်ရှောက်မှုကို ခံယူရန် လိုအပ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုကို အချိန်မီရရှိစေနိုင်ရန်နှင့် ရင်သွေးငယ်သို့ ကူးစက်မှုလျှော့ချနိုင်ရန် ကိုယ်ဝန်ရှိသောမိခင်တိုင်းသည် HIV ပိုး ရှိမရှိ စစ်ဆေးမှုခံယူရန် လိုအပ်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

HIV ပိုးသည် ရောဂါပိုးရှိသူ၏ သွေး၊ သုက်ရည်၊ မိန်းမကိုယ်တွင်းရည်၊ နို့ရည်၊ အစာဟောင်းအိမ်အရည် (rectal fluid)များမှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်သည်။ ထို့အတွက် ရောဂါပိုးသည် တစ်ဦးမှတစ်ဦးကို အကာအကွယ်မဲ့ လိင်ဆက်ဆံပုံအမျိုးမျိုးမှ သော်လည်းကောင်း၊ ဆေးထိုးအပ်ကို တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး မျှဝေသုံးစွဲခြင်းမှသော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်မှတစ်ဆင့် သန္ဓေသားသို့ ကူးစက်ခြင်း သော်လည်းကောင်း ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ သို့သော် တံတွေးမှကူးစက်ခြင်း မရှိသဖြင့် သာမန်နမ်းရှုံ့ခြင်းကြောင့် မကူးစက်နိုင်ပါ။ ပါးစပ်နှင့်နှုတ်ခမ်းတွင် အနာရှိခြင်း၊ သွားဖုံးသွေးယိုနေချိန် ပါးစပ်ဟ၍နမ်းခြင်း (open-mouthed kissing)ရှိမှသာ ကူးစက်နိုင်သည်။ အသားချင်းထိခြင်း၊ အများသုံးအိမ်သာသုံးခြင်း၊ ရေကူးကန် မျှဝေသုံးစွဲခြင်း၊ ရောဂါပိုးရှိသူနှင့် အိုးခွက်ပန်းကန် တယ်လီဖုန်းအတူသုံးစွဲခြင်း၊ ခြင်၊ ယင်၊ အင်းဆက်စသော ပိုးကောင်ကိုက်ခြင်းမှ မကူးစက်နိုင်ပါ။
ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျရောဂါဗိုင်းရပ်စ် (Human Immunodeficiency virus)၏ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်၏ ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်၌ ရှိနေသောသွေးဖြူဥ (helper T cells)များ ပျက်စီးရခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်ပျက်စီးမှု များလာပါက ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း၌ အခြားရောဂါများကို ခုခံတိုက်ခိုက်နိုင်စွမ်းအား ကျဆင်းလာလိမ့်မည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျ ရောဂါပိုးရှိသော ကိုယ်ဝန်ဆောင်များတွင် ပြသသော ရောဂါလက္ခဏာများသည် ရောဂါပိုး ဖြစ်ပွားနေမှု အဆင့် (phase of infection) ပေါ်တွင် မူတည်၍ ကွဲပြားခြားနားသည်။ လတ်တလော HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူများ (Acute HIV infection) တွင် ရောဂါကူးစက်ခံရပြီး (၂ – ၄) ပတ်ခန့်အကြာ၌ တုပ်ကွေးရောဂါလက္ခဏာများ ရက်အနည်းငယ် သို့မဟုတ် ရက်သတ္တပတ် အတန်ကြာ ဖြစ်ပေါ်တတ်သည်။ ရောဂါလက္ခဏာ မပြသူများလည်း ရှိတတ်သည်။ ဖြစ်ပေါ်တတ်သော ရောဂါလက္ခဏာများမှာ – ဖျားခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ကိုယ်လက်နာကျင် ကိုက်ခဲခြင်း၊ အဖုအပိမ့်ထွက်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာ၍ ပါးစပ်တွင်းတွင် အနာများပေါက်ခြင်း၊ လည်ပင်းတွင် ပြန်ရည်ကျိတ်များထွက်ခြင်း၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန် လျော့ကျခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ ညဖက်ချွေးထွက်ခြင်းတို့ ဖြစ်တတ်သည်။ သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံ လတ်တလော ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျ ရောဂါကူးစက်ခံရသူသည် ရောဂါလက္ခဏာများ သိသိသာသာ မခံစားရသည့်အတွက် ရောဂါပိုးရှိနေခြင်းကို မသိဘဲ အခြားသူများသို့ အများဆုံး ကူးစက်နိုင်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

• နာတာရှည် HIV ပိုးကူးစက်ခံရခြင်း(Chronic HIV infection)
  ရောဂါပိုးသည် သွေးဖြူဥအတွင်း၌ အတော်ကြာရှိနေသော်လည်း ရောဂါလက္ခဏာ မပြသည့်သူများ ရှိသကဲ့သို့၊ အလွန်ဆိုးဝါးသော ရောဂါလက္ခဏာပြသူများလည်း ရှိတတ်သည်။ ရောဂါလက္ခဏာပြသူများတွင် လတ်တလော HIV ပိုးကူးစက်ခံရသူများ (Acute HIV)တွင်တွေ့ရသော လက္ခဏာများအပြင် နွမ်းနယ်ခြင်း၊ နုံးခြင်း၊ ပါးစပ်တွင်း၌ မှက္ခရုပေါက်ခြင်း၊ ရေယုန်ပေါက်ခြင်း၊ နမိုးနီးယားဖြစ်ခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်တတ်သည်။
• ကိုယ်ခံစွမ်းအားကျ ကူးစက်ရောဂါ (AIDS)သို့ တိုးမြှင့်ပြောင်းလဲ ဖြစ်ပွားခြင်း
  HIV ပိုးကုသဆေး (antiretroviral treatment – ART)ကို အချိန်မီသုံးစွဲပါက AIDSသို့တိုး၍ ဖြစ်ပွါးမှုကို ဟန့်တားနိုင်သည်။

AIDS ၏ ရောဂါ လက္ခဏာများမှာ –

• အဆုတ်တွင်း ပြင်းထန်နမိုးနီးယားပိုးတစ်မျိုး ကူးစက်ခြင်း – Pneumocystis pneumonia (PCP)
• ပါးစပ်တွင်း မှက္ခရုပေါက်ခြင်း – Candidiasis (Thrush)
• တီဘီရောဂါ ဖြစ်ပွါးခြင်း- Tuberculosis (TB)
• ဆိုက်တိုမက်ဂလို ဗိုင်းရပ်ပိုး ကလေးသို့ ကူးစက်၍ မွေးရာပါချို့ယွင်းချက်များ ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း – Cytomegalovirus
• ခရစ်ပတိုကောကယ် မှိုပိုးတစ်မျိုး ကူးစက်၍ အဆုတ်မှတစ်ဆင့် ဦးနှောက်အမြှေးပါးရောင်စေခြင်း – Cryptococcal Meningitis
• တောက်ဆိုပလပ်စမား ကပ်ပါးကောင်ကြောင့် ရောဂါဖြစ်ခြင်း – Toxoplasmosis
• ပြန်ရည်ကျိတ်ကင်ဆာဖြစ်ခြင်း – Lymphoma
• အရေပြားတွင် ဖြစ်သည့် ကင်ဆာတစ်မျိုး – Kaposi sarcoma
• ကြွက်နို့ပိုးနှင့် ဆက်စပ်သော ကင်ဆာများ – Human Papillomavirus (HPV) related cancers
• အားအင် ကုန်ခမ်း၍ ခံစားရသော ရောဂါလက္ခဏာစု – Wasting Syndrome
• အာရုံကြောနှင့် ပတ်သက်သော နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများ – Neurological complications
• ကျောက်ကပ်ရောဂါများ – Kidney diseases
• အသည်းရောဂါများ – Liver diseases

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

HIV သွေးစစ်ဆေးခြင်းကို ကိုယ်ဝန်ရှိသည့်အချိန်တိုင်း စစ်ဆေးရမည်။ HIV ပိုးရှိခဲ့လျှင် မိခင်နှင့်ကလေးအတွက် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုများကို သက်ဆိုင်ရာ သမားတော်၊ သားဖွားဆရာဝန်၊ သူနာပြု၊ ကလေးဆရာဝန်များ၊ မိသားစုဆရာဝန်များမှ လိုအပ်သော အကြံဉာဏ်၊ ကုသမှုများဖြင့် ကိုယ်ဝန်စောင့်ရှောက်မှု ပေးမည်။ ကိုယ်ဝန်ရှိစဉ် မေးခိုင်ရောဂါ၊ အသည်းရောင်အသားဝါ ဘီနှင့် တုပ်‌ကွေးကာကွယ်ဆေးများကို ပုံမှန်အတိုင်း ထိုးနှံနိုင်သည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တွင် HIVပိုး ကူးစက်ခြင်း တွေ့ရှိပါက ကိုယ်ဝန်စောင့်ရှောက်မှုကို ပုံမှန်အတိုင်း ပြုလုပ်ရန်လိုအပ်ပြီး HIV ပိုးကောင်ရေ စစ်ဆေးခြင်း၊ ခုခံစွမ်းအားရှိသော ဆဲလ်ပမာဏ (CD4) စစ်ဆေးခြင်းနှင့် အခြားလက္ခဏာများပေါ် မူတည်ပြီး လိုအပ်သောစစ်ဆေးခြင်းများ ပြုလုပ်ရမည်ဖြစ်သည်။

ကုသခြင်း

HIV ပိုးကုသဆေးများ (Anti-retroviral therapy) နှင့် ကုသခြင်း

• HIV ပိုးကုသဆေးများကို ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်၊ မွေးဖွားချိန်နှင့် မွေးဖွားပြီးနောက်ပိုင်းဆက်၍ သောက်သုံးရမည်
• ဆေးသောက်ခြင်းဖြင့် မိခင်မှကလေးသို့ ရောဂါကူးစက်မှု လျှော့ချနိုင်ပြီး မိခင်၏ ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း အထောက်အပံ့ပေးနိုင်သည်
• ကိုယ်ဝန်ရှိချိန်တွင် HIVပိုး ကုသဆေးများကို ဘေးကင်းစွာ သောက်နိုင်ပြီး တစ်ခါတစ်ရံ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအဖြစ် မောပန်းခြင်း၊ အဖျားတက်ခြင်း၊ အသက်ရှူမဝခြင်း၊ အစာမကြေခြင်း၊ အနီစက်များထွက်ခြင်း စသည်ဖြင့် ခံစားရနိုင်သည်
• ပုံမုန်မဟုတ်သော လက္ခဏာများ ဖြစ်ပေါ်လာပါက သင့်ဆရာဝန်ကို အသိပေးရန်လိုသည်
• ဆေးသောက်နေချိန်အတွင်း လိုအပ်ပါက ဆီးချိုစစ်ခြင်း၊ အသည်းလုပ်ငန်းများ စစ်ဆေးခြင်း၊ ဆီးပိုးဝင်ခြင်း၊ မိန်းမကိုယ်ပိုးဝင်ခြင်း၊ သွေးအားနည်းခြင်းများအတွက် စစ်ဆေးကုသခြင်းများကို ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း လိုက်နာဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်သည်
• HIV ပိုးကုသဆေးများသည် သန္ဓေသားအတွက် အန္တရာယ် မဖြစ်စေပါ။ HIV ပိုးရှိသောမိခင်သည် ထိုဆေးများကို မသောက်သုံးပါက မိခင်မှကလေးသို့ ရောဂါကူးစက်နိုင်ခြေများသည်
• မိခင်သည် ကိုယ်ဝန်မရှိခင်ကတည်းက HIV ပိုးကုသဆေးများ သောက်နေသူဖြစ်ပါက သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်မှ ဆက်လက်သောက်သုံးရန် ညွှန်ကြားလိမ့်မည်
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်သည် HIV ပိုးကုသဆေးများကို ယခုကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်မှ စတင်သောက်ရမည့်သူ ဖြစ်ပါက ကိုယ်ဝန်သုံးလကျော်ချိန်မှစ၍ သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း သောက်သုံးရမည်

ကာကွယ်ခြင်း

မိခင်မှ ကလေးသို့ ကူးစက်မှုလျော့နည်းနိုင်ရန်ကာကွယ်ခြင်း

• HIV ပိုးကုသဆေးများနှင့် ကုသခြင်း
• ခွဲစိတ်မွေးဖွားခြင်း
• မိခင်နို့တိုက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဥ်ခြင်းတို့ လိုအပ်သည်။ သို့ရာတွင် မိသားစုအခြေအနေနှင့် မိခင်၏ဆန္ဒအပေါ် မူတည်သည်။

ကလေးမွေးဖွားခြင်း

• သင့်လျော်သော ကလေးမီးဖွားခြင်းကို ဆရာဝန်များမှ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပေးလိမ့်မည်
• HIV ပိုးကုသဆေးများ သေချာစွာ သောက်သုံးခဲ့ခြင်း၊ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကောင်ရေ၊ သွေးဖြူဥအရေအတွက်၊ CD4 Count စသည်တို့ကိုမူတည်၍ စဉ်းစားဆုံးဖြတ်ရမည်
• ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကောင်ရေ (၅၀) အောက်နှင့် CD4 count (350)အထက်ရှိပါက သဘာဝအတိုင်း မွေးဖွားနိုင်ကြောင်း အကြံပြုလိမ့်မည်။ ပိုးကောင်ရေများနေပါက သို့မဟုတ် အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ပိုးကောင်ရေပမာဏကို မစစ်ဆေးထားပါက ခွဲစိတ်မွေးဖွားခြင်းသည် မိခင်မှ ကလေးသို့ ကူးစက်မှုကို လျော့နည်းစေသည်
• ရိုးရိုးသဘာဝအတိုင်း မွေးဖွားခြင်း၊ ခွဲစိတ်မွေးဖွားခြင်းသည် မိမိကိုယ်တိုင် ရွေးချယ်မှုသာဖြစ်သည်
• အကယ်၍ လမစေ့မီဗိုက်နာ၊ ရေဆင်းဖြစ်ပါက မည်သို့မွေးဖွားသင့်ကြောင်း ဆရာဝန်များမှ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပေးမည်
• မွေးဖွားလာသည့်ကလေးကို မွေးပြီးလျှင် ချက်ချင်း HIVပိုးကုသဆေးများ တိုက်ကျွေးရမည်ဖြစ်ပြီး အသက်လေးပတ် မှ ခြောက်ပတ်အထိ တိုက်ကျွေးရမည်
• ကလေးတွင် HIVပိုး ရှိမရှိကို မွေးဖွားပြီးချိန်၊ အသက် (၆)ပတ် နှင့် (၁၂)ပတ်တို့တွင် သွေးဖောက်စစ်မည်၊ အထက်ပါ စစ်ဆေးချက်များတွင် ရောဂါပိုးမတွေ့ရှိခဲ့ပါက ကလေးတွင် HIV ပိုးမရှိပါဟု သတ်မှတ်နိုင်သည်၊ ကလေးအသက် (၁၈)လတွင် ထပ်မံစစ်ဆေးရန် လိုအပ်သည်

နို့တိုက်ကျွေးခြင်း

• ကလေးမွေးဖွားပြီးနောက် မိခင်နို့မတိုက်ကျွေးခြင်းဖြင့် HIV ကူးစက်မှု လျော့ကျစေသည်
• Formula Milk (နို့မှုန့်) သီးသန့်တိုက်ကျွေးနိုင်သော်လည်း မိခင်နို့၏ကောင်းကျိုးများ၊ နို့မှုန့်၏ ကုန်ကျစားစရိတ်နှင့် သန့်ရှင်းစွာပြင်ဆင်ရန် လိုအပ်ခြင်းတို့ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ပြီး မိခင်ကိုယ်တိုင် ဆုံးဖြတ်ရန် လိုအပ်သည်

အခြားသိရှိရန် လိုအပ်ချက်များ

• ကလေးမွေးဖွားပြီးပါက HIV ပိုးရှိသူ မိခင်သည် ကိုယ်ဝန်တားဆေးများကို ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်၍ စနစ်တကျသုံးစွဲရန် လိုအပ်သည်၊ သားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာစစ်ဆေးခြင်းကိုလည်း နှစ်စဉ်ခံယူရမည်
• သင်၏ အိမ်ထောင်ဖက် (သို့မဟုတ်) လိင်ဆက်ဆံဖော်သည် HIV ပိုးမရှိပါက မိမိ၏ HIV ပိုးတွေ့ရှိမှုကို ရှင်းလင်းပြောကြားရန် လိုအပ်သည်၊ လိုအပ်ပါက ကျွမ်းကျင်သူ ဆေးဝန်ထမ်းများမှ ရှင်းလင်းပြောကြားရန် ကူညီပေးနိုင်သည်
• လိင်ဆက်ဆံတိုင်း ကွန်ဒုံးအသစ်သာ သုံးစွဲရမည်၊ ခင်ပွန်းသည်တွင် လိင်တံထိပ် အရေပြားကို ဖြတ်ထားသင့်သည်
• မူးယစ်ဆေးသုံးစွဲလျှင် ဖြတ်ရမည်၊ မဖြစ်မနေသုံးစွဲသူများသည် ပိုးသန့်စင်ထားသောအပ် (သို့မဟုတ်) တစ်ခါသုံးဆေးထိုးအပ်မျိုးကိုသာ သုံးစွဲသင့်သည်

References:

1. HIV & AIDS. (2024). Cleveland Clinic. Retrieved July 9, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4251-hiv-aids
2. HIV/AIDS – Symptoms and causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved July 9, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv-aids/symptoms-causes/syc-20373524