Uterine cancer (သားအိမ်ကင်ဆာ)

သားအိမ်သည် အမျိုးသမီးများ လစဉ်ဓမ္မတာသွေး ဖြစ်ပေါ်သည့်နေရာနှင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည့်အခါ သန္ဓေသား ရှင်သန်ကြီးထွားမှုဖြစ်သည့်နေရာဖြစ်သည်။ သားအိမ်သည် အမျိုးသမီးဝမ်းဗိုက်၏အောက်ပိုင်း တင်ပါးဆုံအရိုးခွေအတွင်းတွင် တည်ရှိသည်။ သားအိမ်အတွင်းသားနံရံ ကင်ဆာ (endometrial carcinoma) သည် သားအိမ်ကြွက်သား ကင်ဆာ(uterine leiomyosarcoma)ထက် ပို၍အဖြစ်များသည်။ သားအိမ်အတွင်းသားနံရံ ကင်ဆာသည် ဖြစ်ခါစ အစောပိုင်းအချိန်မှာပင် လက္ခဏာပြသည့်အတွက် ရောဂါကို ဆောလျင်စွာ ရှာဖွေတွေ့ရှိ ကုသနိုင်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

အသက် – အသက်ကြီးလာလျှင် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ များလာသည်၊ သွေးဆုံးပြီးသော အမျိုးသမီးများတွင် အဖြစ်များဆုံးဖြစ်သည်
အပျိုဖော်ဝင်ချိန်စောခြင်းနှင့် သွေးဆုံးချိန်နောက်ကျခြင်း – အသက် (၁၂) နှစ်မတိုင်ခင် အပျိုဖော်ဝင်သူများနှင့် အသက် (၅၂) နှစ်နောက်ပိုင်းမှ သွေးဆုံးသူများ၏ သားအိမ်အတွင်းနံရံသည် အီစတိုဂျင် (oestrogen) ဟော်မုန်းနှင့် ထိတွေ့ချိန်များသဖြင့် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေများသည်
မျိုးရိုးလိုက်ခြင်း – မိသားစုထဲတွင် သားအိမ်ကင်ဆာ၊ သားဥအိမ်ကင်ဆာ၊ အူမကြီးကင်ဆာ ဖြစ်ဖူးသူများရှိပါက သားအိမ်အတွင်းနံရံ ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများသည်။
ခန္ဓာကိုယ်တွင်း အီစတိုဂျင်ဟော်မုန်းများသည့် ရောဂါများရှိခြင်း – သားဥအိမ်တွင် သေးငယ်သောအရည်အိတ်လေးများ အမြောက်အများ ဖြစ်ပေါ်နေသည့်ရောဂါ (PCOS)၊ ဆီးချိုရောဂါနှင့် အဝလွန်ခြင်းတို့တွင် ခန္ဓာကိုယ်တွင်း အီစတိုဂျင် (oestrogen) ဟော်မုန်းများ ဖြစ်ပေါ်မှုများနေသောကြောင့် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေများသည်
ဆေးများ – သွေးဆုံးပြီးနောက်ပိုင်း အီစတိုဂျင်ဟော်မုန်းကုထုံးယူသူများ၊ ရင်သားကင်ဆာ ကုသသည့်ဆေး – Tamoxifen သောက်သူများတွင် သားအိမ်အတွင်းသားနံရံ ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေများသည်
ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသမှုခံယူထားခြင်း – အမျိုးသမီးဝမ်းဗိုက်၏အောက်ပိုင်း တင်ပါးဆုံရိုးခွေအတွင်းသို့ ဓာတ်ရောင်ခြည်ထိတွေ့မှုရှိခဲ့ပါက သားအိမ်အတွင်း ဆဲလ်၊ DNAများပျက်စီးရာမှ ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သည်

ရောဂါလက္ခဏာများ

ကင်ဆာဖြစ်ခါစအချိန်တွင် အောက်ပါလက္ခဏာများကို တွေ့ရသည်။

မူမမှန်သွေးဆင်းခြင်း – ဓမ္မတာချိန်မဟုတ်ဘဲ သွေးဆင်းခြင်း၊ ဓမ္မတာသွေးဆင်းများခြင်း
သွေးဆုံးပြီးနောက် သွေးပြန်ဆင်းခြင်း
ဆီးစပ်ကိုက်ခြင်း

ရောဂါဆက်လက်တိုးမြင့်လာသည့်အခါ

ဆီးစပ်နားတွင် အလုံးစမ်းမိခြင်း
သွေးဆင်းသည့်အခါ အနံ့နံခြင်း၊ ပြည်များဆင်းခြင်း
အစားမစားနိုင်ခြင်း၊ ပိန်လာခြင်းတို့ကို ခံစားရနိုင်သည်။

နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများ

သားအိမ်ပိုးဝင်ခြင်း၊ သားအိမ်ပြည်တည်ခြင်း
သွေးအားနည်းခြင်း
ကင်ဆာပျံ့နှံ့ခြင်း

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသခြင်း

အထက်ဖော်ပြပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို ခံစားရပါက မိမိ၏မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန် လိုအပ်သည်။ မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ပြီး သားအိမ်ကင်ဆာဟု သံသယရှိပါက သက်ဆိုင်ရာ သားဖွားမီးယပ် အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

မိသားစုဆရာဝန်မှ သားအိမ်ကင်ဆာကိုရှာဖွေရန် ရောဂါရာဇဝင်မေးမြန်ခြင်း၊ မိန်းမကိုယ်ကို ကြည့်ရှုစမ်းသပ်ခြင်း၊ လိုအပ်သည့် ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်းနှင့် ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေ ကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ သားဖွားမီးယပ်ရောဂါ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။ လိုအပ်ပါက ရောဂါရှာဖွေရန် မွေးလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် အာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်း (transvaginal ultrasound)၊ သားအိမ်အတွင်းသို့ မှန်ပြောင်းဖြင့် ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်း (hysteroscopy)နှင့် အသားစယူစစ်ဆေးခြင်း (endometrial biopsy) တို့ကို ဆက်လက်ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ကင်ဆာအမျိုးအစားခွဲခြားခြင်း

(က) သားအိမ်အတွင်းနံရံကင်ဆာ

အမျိုးအစား (၁) သားအိမ်ကင်ဆာ (Endometrioid Adenocarcinoma) – အဖြစ်များသည်၊ အီစတရိုဂျင် ဟော်မုန်းများခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည့် ကင်ဆာအမျိုးအစားဖြစ်ပြီး စောစီးစွာကုသနိုင်လျှင် ပျောက်ကင်းနိုင်ခြေများသည်။
အမျိုးအစား (၂) သားအိမ်ကင်ဆာ (Serous Carcinomas & Clear Cell Carcinomas) – ရှားသည်။
ကင်ဆာဆဲလ်ပွါးနှုန်းမြန်ပြီး ရောဂါပျံ့ပွါးလွယ်သော်လည်း ဖြစ်ပွါးမှုနှုန်း နည်းသည်။

(ခ) သားအိမ်ကြွက်သားကင်ဆာ (Uterine Sarcoma)

ကင်ဆာအဆင့် သတ်မှတ်ခြင်း

သားအိမ်ကင်ဆာအဆင့်များမှာ_

အဆင့် (၁) – သားအိမ်အတွင်းနံရံ၌သာ တည်ရှိခြင်း

အဆင့် (၂) – သားအိမ်မှ သားအိမ်ခေါင်းထိ ပျံ့နှံ့ခြင်း

အဆင့် (၃) – သားအိမ်နံရံကြွက်သားကို ဖောက်ထွက်ပြီး သားအိမ်နံရံ အပြင်သားထိ ရောက်ခြင်း (ဆီးအိမ်နှင့် အစာဟောင်းအိမ်သို့ မရောက်သေးပါ)၊ နီးစပ်ရာ ပြန်ရည်ကျိတ်များ သားအိမ်အပေါ်ယံအလွှာ၊ သားဥအိမ်၊ ယောနိလမ်းကြောင်းနှင့် ဝမ်းဗိုက်အောက်ပိုင်း တင်ပါးရိုးခွေအတွင်းရှိ အခြားနေရာများသို့ ပျံ့နှံ့ခြင်း

အဆင့် (၄) – အစာဟောင်းအိမ် အတွင်းသား၊ အဆုတ်၊ အသည်း (သို့မဟုတ်) အခြားကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများသို့ ပျံ့နှံခြင်း

ကင်ဆာပျံ့နှံ့သည့်နေရာများကို သိရှိနိုင်ရန်

ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန် (Chest X-ray)
အရိုးပျံ့နှံ့ခြင်း စစ်ဆေးသည့် ဓာတ်မှန် (Bone Scan)
အာထရာဆောင်း (Ultrasound)
ကွန်ပြူတာဓာတ်မှန် (CT scan)
သံလိုက်ဓာတ်မှန် (MRI)
ပီအီးတီစကင်န် (PET scan)
သွေးစစ်ခြင်း စသည်တို့ကို အလျင်းသင့်သလို အသုံးပြု၍ ရှာဖွေနိုင်သည်။

အထက်ပါ စစ်ဆေးမှုအားလုံး ပြုလုပ်ရန် မလိုအပ်ဘဲ ဆရာဝန်မှ မိမိနှင့် အသင့်တော်ဆုံး စစ်ဆေးမှုကိုသာ တိုင်ပင်ဆွေးနွေး ဆုံးဖြတ်ပေးလိမ့်မည်။

ကုသခြင်း

သားအိမ်ကင်ဆာကုထုံးများတွင် အောက်ပါတို့ပါဝင်သည်။

ခွဲစိတ်ကုထုံး
ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံး
ကင်ဆာဆေးသွင်းကုထုံး
ဟော်မုန်းကုထုံး
ခုခံအားကုထုံး (Immunotherapy)
ကင်ဆာဆဲလ်သီးသန့် ပစ်မှတ်ထားကုထုံး (Targeted Therapy)စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

ခွဲစိတ်ကုသခြင်း

သားအိမ်ကင်ဆာရောဂါ သေချာပါက ဆရာဝန်မှ သားအိမ်ကို ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ခြင်း (hysterectomy) ပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။ သားအိမ်ခေါင်းသို့ ပျံနှံ့နေပါက သားအိမ်နှင့် ဘေးဘက်ရှိ တစ်ရှူးများနှင့် ယောနိလမ်းကြောင်း အပေါ်ပိုင်းကိုပါ ဖြတ်ထုတ်ခြင်း (radical hysterectomy)ကို ပြုလုပ်ရနိုင်သည်။ အဆိုပါ ခွဲစိတ်မှုများကို

ဝမ်းဗိုက်အောက်ပိုင်းတွင် ခွဲကြောင်းပေး၍ ခွဲစိတ်ခြင်း
ဝမ်းဗိုက်တွင် အပေါက်ငယ်များဖောက်၍ မှန်ပြောင်းထည့်သွင်းကာ ခွဲစိတ်ခြင်းစသည့် နည်းလမ်းများဖြင့် ပြုလုပ်နိုင်သည်။

သားအိမ်ကင်ဆာကို ခွဲစိတ်ရင်း သားဥအိမ်နှင့် သားဥပြွန်ကိုပါ တစ်ပါတည်း ဖြတ်ထုတ်လေ့ရှိသည်။ ပြန်ရည်ကျိတ်များကိုလည်း ဖယ်ထုတ်ပြီး ကင်ဆာဆဲလ် ပျံ့နှံ့နေခြင်း ရှိမရှိ ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးနိုင်သည်။

ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသခြင်း

ဓာတ်ရောင်ခြည်စွမ်းအင်ကို အသုံးပြု၍ သားအိမ်ကင်ဆာဆဲလ်များကို သေစေခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ကုသရာတွင်

ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ ကင်ဆာတည်နေရာကို ခန္ဓာကိုယ်ပြင်ပမှ ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြခြင်း နှင့်
ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ ကင်ဆာတည်နေရာကို ယောနိလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြခြင်း ဟူ၍ (၂) မျိုးရှိသည်။

အချို့ အခြေအနေများတွင် ယင်းကုထုံး (၂) မျိုးလုံးဖြင့် ကုသရန် လိုအပ်နိုင်သည်။

ကင်ဆာဆေးဝါးများဖြင့် ကုသခြင်း

ကင်ဆာဆဲလ်များကို သေစေနိုင်သော သောက်ဆေး၊ ထိုးဆေးများကို အသုံးပြု၍ ကုသခြင်းဖြစ်သည်။ ကင်ဆာဆေးသွင်းခြင်းကို ခွဲစိတ်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းရှိ လက်ကျန် ကင်ဆာဆဲလ်များကို ရှင်းလင်းရန် ပြုလုပ်ရသည်။ ကင်ဆာဆဲလ်များ အခြားကိုယ်အင်္ဂါများသို့ ပျံ့နေသောအခါတွင်လည်း အသုံးပြုသည်။ ခွဲစိတ်ရာတွင် လွယ်ကူစေရန် ခွဲစိတ်မှု မပြုလုပ်မီ ကင်ဆာအကျိတ်အရွယ်အစား သေးကျုံ့စေရန် တစ်ခါတစ်ရံ ကင်ဆာဆေးသွင်းခြင်းကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ ခွဲစိတ်မှု ပြုလုပ်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့သော အခြေအနေနှင့် ကုသပြီးနောက်မှ ပြန်ဖြစ်လာသော ကင်ဆာများတွင် ကင်ဆာဆေးသွင်းရန် အကြံပြုသည်။

ဟော်မုန်းဖြင့် ကုသခြင်း

ကင်ဆာဆဲလ်များသည် ဟော်မုန်းကို မှီခိုပွားများသည့်အတွက် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းရှိ ဟော်မုန်းကို နည်းပါးအောင်ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ကင်ဆာဆဲလ်များကို သေစေသည်။ ကင်ဆာသည် သားအိမ်မှ အခြားကိုယ်အင်္ဂါများသို့ ပျံ့နေသောအခါတွင်လည်း အသုံးပြုသည်။

ကိုယ်ခံအားကို ပြုပြင်ထိန်းညှိခြင်းဖြင့် ကုသခြင်း(Immunotherapy)

ခန္ဓာကိုယ်ခုခံအားကို ပြန်လည်အသုံးပြု၍ ကင်ဆာဆဲလ်များကို တိုက်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ခုခံအားဆဲလ်များကို ဗီဇပြုပြင်ပြီးဖြစ်စေ၊ အားကောင်းအောင်ဖြစ်စေ ပြုလုပ်ပြီး ကင်ဆာဆဲလ်များကို လိုက်လံနှိမ်နင်းခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းကုထုံးကို ကင်ဆာသည် သားအိမ်မှ အခြားကိုယ်အင်္ဂါများသို့ပျံ့နေပြီး အခြားကုထုံးများဖြင့် ကုသခြင်း မအောင်မြင်တော့သည့်အခါတွင် အသုံးပြုသည်။

ကင်ဆာဆဲလ်သီးသန့် ပစ်မှတ်ထားကုသခြင်း (Targeted Therapy)

နောက်ဆုံးပေါ် ကင်ဆာကုထုံးတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ကင်ဆာဆဲလ်များကို အဓိကချေမှုန်းသောဆေးများ အသုံးပြုကုသခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းကုထုံးကို ကင်ဆာသည် သားအိမ်မှ အခြားကိုယ်အင်္ဂါများသို့ ပျံ့နေသောအခါတွင် ကင်ဆာဆေးသွင်းကုထုံးနှင့် တွဲဖက်၍သုံးသည်။

ကာကွယ်ခြင်း

သွေးဆုံးကိုင် ဝေဒနာကုသသည့် ဟော်မုန်းကုထုံးမယူမီ မိမိနှင့် သင့်တော်မှု ရှိမရှိ မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ
ကိုယ်ဝန်တားဟော်မုန်းဆေး (OC Pill) သည် သားအိမ်အတွင်းနံရံ ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကို လျော့ကျစေသည်၊ သို့သော် မိမိနှင့် သင့်တော်မှု ရှိမရှိ မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ
ကျန်းမာသော အစားအသောက်နှင့်နေထိုင်မှုကို လိုက်နာပါ
သားအိမ်ကင်ဆာကို သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာကဲ့သို့ ကြိုတင်သိနိုင်ရန် စစ်ဆေးသည့် နည်းလမ်းမရှိပါ

References:

Uterine Cancer (Endometrial Cancer). (2023). Cleveland Clinic. Retrieved July 6, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16409-uterine-cancer
Endometrial cancer – Symptoms and causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved July 6, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/endometrial-cancer/symptoms-causes/syc-20352461#:~:text=Endometrial%20cancer%20is%20a%20type,the%20uterus%2C%20called%20the%20endometrium.
About Endometrial Cancer. (n.d.). American Cancer Society. Retrieved July 6, 2024, from https://www.cancer.org/cancer/types/endometrial-cancer/about.html
Endometrial Cancer. (2024). Johns Hopkins Medicine. Retrieved July 6, 2024, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/endometrial-cancer