Leprosy (အနာကြီးရောဂါ)

အနာကြီးရောဂါသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း (၃၀၀၀) ကျော်ကတည်းက ရှိခဲ့သောရောဂါ ဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က နတ်ဘုရားများ၏ကျိန်စာ (သို့မဟုတ်) မျိုးရိုးလိုက်ရောဂါ ဟုတွေးထင်ခဲ့ကြသည်။ (၁၈၇၃)ခုနှစ် တွင် နော်ဝေသမားတော် ဂျာရတ်ဟန်ဆန် (Gerhard Hansen) မှ အနာကြီးရောဂါ ဖြစ်စေသောပိုးကို အဏုကြည့်မှန်ဘီလူးအောက်တွင် တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ကျိန်စာမဟုတ်ဘဲ ကူးစက်တတ်သော ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့် ဖြစ်သည့်ရောဂါဖြစ်ကြောင်း သက်သေပြနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် Dr. Gerhard Hansen ကို ဂုဏ်ပြုသည့်အနေဖြင့် leprosy ကို Hansen’s disease ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။

အနာကြီးရောဂါ ဖြစ်ပွားမှု အခြေအနေ

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ၏ ဖော်ပြချက်အရ နိုင်ငံပေါင်း (၁၂၀) ကျော်ခန့်တွင် ဖြစ်ပွားနေဆဲ ဖြစ်ပြီး နှစ်စဉ် လူနာ (၂) သိန်းကျော်ခန့် အသစ်တွေ့ရှိနေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေနှင့် အနာကြီးရောဂါကို (၂၀၀၃) ခုနှစ်တွင် အောင်မြင်စွာထိန်းချုပ်နိုင်ကြောင်း ကြေညာနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ အနာကြီးရောဂါတွေ့ရှိနှုန်းသည် ကျဆင်းလာပြီး ( ၂၀၂၂ ) တစ်နှစ်လုံးတွင် လူနာဦးရေ (၁၂၃၄) ဦးသာ တွေ့ရှိကြောင်း သတင်းထုတ်ပြန်ထားသည်။

ဖြစ်ပေါ်စေသောအကြောင်းရင်း

အနာကြီးရောဂါသည် မိုင်ကိုဘက်တီရီးယမ်လက်ပရေး (Mycobacterium leprae) ခေါ်သည့် ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့်ဖြစ်သော ကူးစက်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အနာကြီးရောဂါရှိပြီး ဆေးကုသမှု မခံယူရသေးသူ၏ စကားပြောခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ နှာချေခြင်းတို့ကြောင့် ၎င်း၏ပါးစပ်မှထွက်သော အမှုန်အမွှားများမှတဆင့် ကူးစက်တတ်သောရောဂါဖြစ်သည်။
အနာကြီးရောဂါ စတင်ကူးစက်ခံရပြီးနောက် ရောဂါလက္ခဏာပြရန် (၃) နှစ်မှ (၅) နှစ်အထိ ကြာလေ့ရှိသည်။ တချို့လူများတွင် နှစ် (၂၀) နီးပါးကြာမှ လက္ခဏာပြလေ့ရှိသည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

• အရေပြားတွင် ပန်းရောင်ဖျော့ဖျော့အကွက်များ တွေ့ရခြင်း
• ထိုအကွက်များသည် အပူအအေး၊ အထိအတွေ့၊ နာကျင်မှုများကို ခံစားမှုလျော့နည်းခြင်း (သို့မဟုတ်) လုံးဝမသိခြင်း
• လက်မျာ၊ ခြေထောက်များ ထုံကျဉ်ခြင်း
• လက်ဖဝါးနှင့် ခြေထောက်များတွင် နာကျင်မှုမရှိသော မီးလောင်ဒဏ်ရာများ (သို့မဟုတ်) အနာများ ရှိခြင်း
• ကြွက်သားများ အားနည်းခြင်း
• အရေပြား ထူထဲလာခြင်း
• မျက်တောင်၊ မျက်ခုံးမွှေးများ မရှိခြင်း

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

• လက်များ၊ ခြေထောက်များ မလှုပ်ရှားနိုင်တော့ခြင်း
• မျက်စိကွယ်ခြင်း
• နှာခေါင်းပျက်စီး၍ ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက်ဖြစ်ခြင်း
• ခြေချောင်း၊ လက်ချောင်းများ အလိုအလျောက် ပြတ်ကျခြင်း

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းစသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ အနာကြီးရောဂါတိုက်ဖျက်ရေး၊ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဌာနများသို့ ချိတ်ဆက်၍​ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

• ယေဘုယျအားဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာများကို စစ်ဆေးကြည့်ရှုခြင်းဖြင့် အနာကြီးရောဂါကို သိရှိနိုင်သည်။
• အနာကြီးရောဂါဟု သံသယရှိပါက အရေပြားရှိ ထုံနေသောအကွက်မှ အသားစနမူနာယူပြီး ဘက်တီးရီးယားပိုး ရှိမရှိစစ်ဆေးနိုင်သည်။

ကုသခြင်း

အနာကြီးရောဂါရှိသည်ဟု သံသယရှိပါက စောစီးစွာစစ်ဆေး၍ ကုသမှုခံယူသင့်သည်။ သို့မှသာ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများကို ကာကွယ်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။ Multidrug therapy (MDT) ဟုခေါ်သော ပိုးသတ်ဆေး (၂)မျိုး (သို့မဟုတ်) (၃) မျိုးပေါင်းပေး၍ ကုသသည်။ အသုံးများသောဆေးများမှာ Dapsone, Rifampin နှင့် Clofazimine ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် အနာကြီးရောဂါ အရှင်းပျောက်ကင်းရန် (၁)နှစ် မှ (၂)နှစ်အထိ ကြာလေ့ရှိသည်။ ထိုကုသချိန်အတွင်း ဆရာဝန်မှ ရက်ချိန်းမှန်မှန်ခေါ်၍ ရောဂါအခြေအနေကို စောင့်ကြည့် အကဲခတ်ပေးလိမ့်မည်။

ကာကွယ်ခြင်း

• ရောဂါရှိသူနှင့် အချိန်ကြာမြင့်စွာ အတူနေခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ရန်
• ရောဂါရှိသူနှင့် အတူနေထိုင်သူများ သို့မဟုတ် အချိန်ကြာမြင့်စွာ ထိတွေ့ဆက်ဆံရသူများတွင် နှာခေါင်းစည်း၊ ပါးစပ်စည်းများ တပ်ထားရန်

References:

1. World Health Organization: WHO. (2023). Leprosy. Retrieved June 3, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/leprosy
2. Leprosy (Hansen’s Disease). (2024). Cleveland Clinic. Retrieved June 3, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23043-leprosy-hansens-disease