Tics (အကြောဆွဲ၊ အသံထွက် အပြုအမူ)

အကြောဆွဲ၊ အသံထွက် အပြုအမူ (Tics) သည် ရုတ်တရက်ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပေါ်သော ပုံမမှန်လှုပ်ရှားမှုတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ထိုအပြုအမူသည် အလိုအလျောက် ဖြစ်ပေါ်သောကြောင့် ထိန်းချုပ်ရန် ခက်ခဲသည်။ ကလေးဘဝတွင် စတင်ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပြီး အများစုသည် အချိန်ကြာသည်နှင့်အမျှ ထိုအပြုအမူများပျောက်သွားသည်။ ဦးနှောက်ရောဂါကြောင့်ဖြစ်သော အပြုအမူမဟုတ်ပါ။ ဦးနှောက်ကို ထိခိုက်စေခြင်းလည်းမရှိပါ။ သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံ နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို အနှောင့်အယှက်ပေးနိုင်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်း အတိအကျမရှိပါ။ သို့သော် မျိုးရိုးဗီဇနှင့် သက်ဆိုင်တတ်သည်။ အော်တစ်ဇင်(Autism) ကလေးများ၊ အာရုံစူးစိုက်မှုနည်း၍ တက်ကြွမှုလွန်ကဲသောကလေးများ (ADHD)၊ စိတ်အစွဲအလမ်းလွန်ကဲပြီး ထပ်တလဲလဲပြုမူတတ်သောရောဂါ (Obsessive Compulsive Disorder) စသော အခြေအနေများတွင် တွေ့ရှိရတတ်သည်။ အိပ်ချိန်နည်းခြင်း၊ စိတ်ပင်ပန်းခြင်း၊ စိတ်လှုပ်ရှားမှုများခြင်း၊ စိတ်ဖိစီးမှုများခြင်းစသော အခြေအနေများတွင် ပို၍အဖြစ်များသည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

အကြောဆွဲ၊ အသံထွက် အပြုအမူသည် ဖြစ်ပွါးသောအချိန်ကာလပေါ် မူတည်၍ အချိန်တိုအတွင်းသာ ဖြစ်တတ်သောအုပ်စု (Provisional tics disorder)နှင့် တစ်နှစ်ကျော်အချိန်ကာလထိ လက္ခဏာပြတတ်သော နာတာရှည်အုပ်စု (Chronic tics disorder)ဟူ၍ ရှိသည်။

ဖြစ်ပေါ်လာသောအပြုအမူ၏ သဘာဝအပေါ်မူတည်ပြီးလည်း အမျိုးအစား (၂) မျိုးခွဲခြားနိုင်သည်။

1. ပုံမမှန် လှုပ်ရှားမှုများတွေ့ရသော အကြောဆွဲ အပြုအမူ (Motor Tics)
2. ပုံမမှန် အသံများထွက်သော အပြုအမူ (Vocal Tics)

အကြောဆွဲအပြုအမူ (Motor Tics)တွင် ပခုံးတွန့်ခြင်း၊ မျက်လုံး မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်လုပ်ခြင်း၊ နှုတ်ခမ်းကိုက်ခြင်း၊ မျက်နှာရှုံ့မဲ့ခြင်းနှင့် လက်ချောင်းများလှုပ်ခြင်းများ ပါဝင်သည်။ အသံထွက်အပြုအမူ (Vocal Tics)တွင် အသံတစ်ခုခု (ဥပမာ_ချောင်းဟန့်သံ၊ နှာရှုံ့ သံ၊ လည်ချောင်းရှင်းသံ စသည်)ကို ထပ်တလဲလဲ ပြုလုပ်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။

အချိန်နေရာမရွေး ဖြစ်တတ်သည်။ နှစ်ခြိုက်စွာအိပ်ပျော်သွားချိန်တွင် အထက်ပါအပြုအမူများ ပျောက်သွားလေ့ရှိသည်။ တချို့အခြေအနေများတွင် ထိန်းချုပ်နိုင်သကဲ့သို့ မထိန်းချုပ်နိုင်သော အခြေအနေများလည်းရှိသည်။ ထိုအပြုအမူများ ဖြစ်ပေါ် ချိန်တွင် ဗီဒီယိုရိုက်ထားပါက ‌‌ရောဂါရှာဖွေရာတွင် အထောက်အကူ ဖြစ်စေနိုင်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

ကလေး၏ နေ့စဉ်ပုံမှန်လှုပ်ရှားသွားလာမှုများကို အနှောင့်အယှက်မဖြစ်ပါက ဆေးရုံဆေးခန်းပြသရန် မလိုပါ။ အကယ်၍ အချိန်ပြည့်ဖြစ်နေခြင်း၊ တဖြည်းဖြည်းပိုဆိုးလာခြင်း၊ ဤအပြုအမူကြောင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖိစီးမှုဖြစ်လာခြင်း (ဥပမာ_အစနောက်ခံရခြင်း၊ သီးခြားနေထိုင်လာခြင်း၊ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း)၊ မသက်မသာ ဖြစ်နေပုံရခြင်း၊ ကျောင်းလုပ်ငန်းတာဝန်များ နေ့စဥ်ထိခိုက်ခြင်း၊ မိမိကိုယ်ကို နာကျင်အောင်လုပ်ခြင်းစသည့် လက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိမိ၏မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

အများစုတွင် ကလေး၏အပြုအမူများကို စမ်းသပ်စစ်ဆေးရုံနှင့် သိသာသော အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ မသေချာပါက ကလေးအထူးကုဆရာဝန် (သို့မဟုတ်) ကလေးဦးနှောက်နှင့်အာရုံကြော အထူးကုဆရာဝန်များမှ ကြည့်ရှုစစ်ဆေးပေးနိုင်သည်။ သွေးစစ်ခြင်း၊ ဓါတ်မှန်ရိုက်ခြင်းများ ပြုလုပ်ရန် မလိုအပ်ပါ။ ဆရာဝန်သည် ကလေး၏ ဖြစ်ပွါးပုံအသေးစိတ်ကို မေးမြန်း၍ဖြစ်စေ၊ အပြုအမူပုံစံကိုကြည့်၍ဖြစ်စေ သိရှိနိုင်သည်။ ကလေး၏အပြုအမူပုံစံကို ဗီဒီယိုရိုက်ထားခြင်းသည် ရောဂါရှာဖွေရာတွင် လွန်စွာအထောက်အကူရနိုင်သည်။ တချို့ကလေးများတွင် အာရုံမစူးစိုက်နိုင်ခြင်း၊ စိတ်စွဲလမ်းခြင်းနှင့် စိုးရိမ်ပူပန်မှုများခြင်းစသော အပြုအမူများကို တွဲ၍တွေ့ရှိရပါက လိုအပ်သလို ဆက်လက်စစ်ဆေးရသည်။

ကုသခြင်း

ကလေးအများစုသည် အချိန်တစ်ခုအကြာတွင် သက်သာပျောက်ကင်းသွားနိုင်သော်လည်း ကလေး၏ နေ့စဉ်သွားလာလှုပ်ရှားမှုနှင့် စာသင်ကြားမှုကို များစွာအနှောင့်အယှက်ပေးလာပါက ကုသမှုလိုအပ်နိုင်သည်။ အပြုအမူပြောင်းလဲခြင်းကုထုံးများ (Cognitive Behavioral Therapy, Habit Reversal Therapy)ဖြင့် ကုသနိုင်သည်။ ထိုအပြုအမူ စတင်မဖြစ်ပွားမီ ကလေးကိုယ်တိုင် သတိပြုမိစေပြီး အာရုံလွှဲတုံ့ပြန်မှုများ ပြုလုပ်စေနိုင်သည် (ဥပမာ_ချောင်းဆိုးသံမထွက်ခင် အသက်ပြင်းပြင်း ရှူသွင်းစေခြင်း၊ တရားထိုင်စေခြင်း)။ ထိုကုသမှုများတွင် မိသားစုဝင်များသာမက ဆရာမများနှင့် သူငယ်ချင်းများလည်း ပါဝင်သင့်သည်။ အပြုအမူဖြစ်နေစဥ်အတွင်း ကလေးအား အပြစ်တင်ခြင်း၊ စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေခြင်းတို့မှ ရှောင်ကြဥ်ရမည်။ အထက်ပါကုထုံးများဖြင့် မသက်သာပါက ဆေးဝါအချို့လိုအပ်နိုင်သည်။

ကာကွယ်ခြင်း

ယေဘုယျအားဖြင့် ကာကွယ်၍မရနိုင်ပါ။ အကြောဆွဲ၊ အသံထွက် အပြုအမူရှိသော ကလေးအား ညဘက်တွင် ကောင်းစွာအိပ်စက်စေခြင်း၊ စိတ်ဖိစီးမှုလျှော့ချ၍ ကောင်းစွာအနားယူစေခြင်း၊ ပုံမှန် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား လေ့ကျင့်ခန်းများ ပြုလုပ်စေခြင်းတို့ဖြင့် ထိုအပြုအမူများဖြစ်ပွားမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်သည်။

References:

1. Kids Health Info : Tics. (n.d.). Retrieved June 17, 2024, from https://www.rch.org.au/kidsinfo/fact_sheets/Tics/
2. Website, N. (2023). Tics. nhs.uk. Retrieved June 17, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/tics/
3. Tics and Tic Disorders. (2024). Cleveland Clinic. Retrieved June 17, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/tics-and-tic-disorders