Peptic ulcer disease (အစာအိမ်နှင့် အူသိမ်ဦးပိုင်းအနာများ)

အစာအိမ်နှင့် အူသိမ်ဦးပိုင်းအနာရောဂါသည် အသက်အရွယ်မရွေး ဖြစ်ပွားနိုင်ပြီး အထူးသဖြင့် သက်လတ်ပိုင်းအရွယ်များတွင် ပိုမိုဖြစ်ပွားသည်။ အနာရှိသူများ၏ (၇၀)ရာခိုင်နှုန်းတွင် မည်သည့်လက္ခဏာမျှ မပြသဖြင့် သတိမပြုမိဘဲ ရှိနေတတ်သည်။ ဝမ်းဗိုက်အထက်ပိုင်း ရင်ခေါင်းနေရာတွင် နာခြင်း၊ အောင့်ခြင်း၊ အစာမကြေ၊ ရင်ပြည့်ရင်ကယ်ဖြစ်ခြင်းများသည် အဖြစ်များသောလက္ခဏာများ ဖြစ်သည်။ အနာဖြစ်ရခြင်း အဓိကအကြောင်းရင်းမှာ အက်ဆစ်ဓာတ်များခြင်းနှင့် အစာအိမ်ပိုးရှိခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

အစာခြေလမ်းကြောင်း အတွင်းနံရံများကို အစာခြေရည် အက်ဆစ်ဓာတ်မှ ခံနိုင်ရည်ရှိစေရန် အချွဲများ (Mucus)ထုတ်ပြီး ကာကွယ်ထားသည်။ အက်ဆစ်ဓာတ်အထွက်များခြင်းနှင့် အချွဲအလွှာ ပျက်စီးခြင်းတို့ကြောင့် အနာများဖြစ်ပေါ်ရသည်။

အစာအိမ်နှင့် အူသိမ်ဦးပိုင်း အနာဖြစ်ခြင်း၏ အဓိကအကြောင်းရင်းများမှာ –

အစာအိမ်ပိုးဝင်ခြင်း (Helicobacter pylori infection)
အစာအိမ်ပိုးသည် အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းနံရံများကို ကာကွယ်ပေးသော အချွဲအလွှာထဲတွင် နေထိုင်ပေါက်ပွားပြီး အစာအိမ်အတွင်းနံရံ ရောင်ရမ်းစေကာ အစာအိမ်အနာကို ဖြစ်စေသည်။ အစာအိမ်ပိုးသည် မသန့်ရှင်းသော အစားအသောက်များမှတစ်ဆင့် ကူးစက်သည်ဟု ယူဆထားကြသည်။
အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ သောက်သုံးခြင်း
ဒိုင်ကလိုဖန်နက် (diclofenac)၊ အိုင်ဗြူပရိုဖန် (Ibuprofen) ကဲ့သို့ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများသည် အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်းနံရံများကို တိုက်စားရောင်ရမ်းစေပြီး အနာများဖြစ်စေသည်။
ပါရာစီတမောကြောင့် အနာဖြစ်မှုမှာ အလွန်နည်းပါးသည်။
အခြားသောက်ဆေးများ
စတီးရွိုက်သောက်ဆေး ကဲ့သို့သောဆေးများ၊ သွေးကျဲဆေးများ၊ အရိုးပွရောဂါကုသသည့် ဆေးများ (alendronate, risedronate) စသည့် ဆေးများသည်လည်း အနာဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။
အောက်ပါအချက်များကြောင့်လည်း အစာအိမ်၊ အူသိမ်အနာများ ပိုမိုဖြစ်ပွားစေသည်။
- ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း
- အရက်သောက်ခြင်း
- စိတ်ဖိစီးမှုများခြင်း
- အပူ၊ အစပ်စားခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

အဖြစ်အများဆုံးလက္ခဏာမှာ အစာမကြေ၊ ရင်ပြည့်ရင်ကယ်၊ ဗိုက်အောင့်ဗိုက်နာခြင်း ဖြစ်သည်။ အစာအိမ်ထဲ အစာမရှိလျှင် အက်ဆစ်ဓာတ်ကြောင့် ပိုနာတတ်သည်။ အစားပြန်စားလိုက်လျှင် သို့မဟုတ် အစာအိမ် အက်ဆစ်ထိန်းဆေးများ သောက်ပြီးလျှင် နာကျင်ခြင်း သက်သာသွားလေ့ရှိသည်။

အစာအိမ်အနာများသည် အစာစားပြီးချိန်တွင် ပိုနာတတ်ပြီး အစားအသောက်ပျက်ခြင်း၊ ပိန်သွားခြင်း စသည့် လက္ခဏာများပြသသည်။

အူသိမ်ဦးပိုင်းအနာများသည် ဗိုက်ဆာသည့်အချိန်တွင် ပိုနာတတ်ပြီး အစားစားလိုက်ပါက သက်သာသွားတတ်သည်။ နံနက်စောစော (သို့မဟုတ်) ညဖက်တွင် ပိုဆိုးလေ့ရှိသည်။

အများစုတွင်မူ မည်သည့်လက္ခဏာမှမပြဘဲ အစာအိမ်အနာ၊ အူသိမ်အနာ ရှိနေတတ်သည်။
အချို့လူနာများတွင် အောက်ဖော်ပြပါ ပိုမိုဆိုးဝါးသော လက္ခဏာများ ခံစားရတတ်သည်။

သွေးအန်ခြင်း
ကတ္တရာစေးကဲ့သို့ ဝမ်းမည်းမည်းသွားခြင်း
ပျို့အန်ခြင်း
အကြောင်းရင်းမရှိဘဲ ပိန်ကျသွားခြင်း
အစားအသောက်ပျက်ခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

အနာမှ သွေးယိုစိမ့်ခြင်းကြောင့် သွေးအန်ခြင်း၊ ဝမ်းမည်းမည်းသွားခြင်း
ကြာရှည်စွာ သွေးယိုစိမ့်ခြင်းကြောင့် သွေးအားနည်းခြင်း
အစာအိမ်ပေါက်ခြင်း၊ အူပေါက်ခြင်း
အစာအိမ်ထွက်ပေါက် ပိတ်ခြင်း
အစာအိမ်ကင်ဆာ စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို တစ်ပတ်နှင့်အထက် ခံစားနေရခြင်း၊ ဗိုက်အလွန်အောင့်ခြင်း၊ အစာမစားနိုင်အောင် ပျို့အန်ခြင်းနှင့် အစားအသောက်ပျက်၍ သိသာစွာ ပိန်ကျသွားခြင်းတို့ ခံစားရပါက မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်ပါက သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးမည်။

သွေးအန်ခြင်း၊ သွေးဝမ်းသွားခြင်း၊ ကတ္တရာစေးကဲ့သို့ ဝမ်းအမည်းရောင်သွားခြင်းတို့ ခံစားရပါက အရေးပေါ်အခြေအနေဖြစ်နိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သဖြင့် အရေးပေါ်ဆေးကုသမှု (သို့မဟုတ်) ခွဲစိတ်ကုသမှုများ လိုအပ်နိုင်သောကြောင့် ဆေးရုံအရေးပေါ်ဌာနများသို့ အချိန်မီပြသ ကုသမှုခံယူရန်လိုသည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

အစာအိမ်ရောဂါလက္ခဏာများ၊ အစာအိမ်အူသိမ်အနာလက္ခဏာများ ရှိပါက ဆရာဝန်သည် အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်းတွင် အနာများ ရှိမရှိ လူနာကိုစမ်းသပ်ပြီး သွေးစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းနှင့် လိုအပ်ပါက အစာအိမ်မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်းတို့ပြုလုပ်ရန် ညွှန်ကြားလိမ့်မည်။

အစာအိမ်မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်း (Upper GI endoscopy)

အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်းတွင် အနာရှိမရှိ တိတိကျကျသိရှိနိုင်ရန် အစာအိမ်မှန်ပြောင်း ကြည့်ရှုစစ်ဆေးရသည်။ အထူးသဖြင့်

အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်း သွေးယိုစိမ့်သော လက္ခဏာများရှိခြင်း
အကြောင်းရင်းမရှိဘဲ ပိန်ကျသွားခြင်း
အစာနင်ခြင်းနှင့်
အသက် (၅၀)ကျော်မှ အစာအိမ်ရောဂါလက္ခဏာများကို ပထမဆုံးခံစားရခြင်း စသည့်အချက်များရှိလျှင် အစာအိမ်မှန်ပြောင်း မဖြစ်မနေ ကြည့်ရှုရမည်။

ဆရာဝန်သည် လက်သန်းအရွယ် မှန်ပြောင်းပါသော ပြွန်ပျော့ကို ပါးစပ်မှတစ်ဆင့် ထည့်သွင်းကာ အစာမျိုပြွန်၊ အစာအိမ်နှင့် အစာအိမ်အထွက် အူသိမ်ဦးပိုင်း အတွင်းနံရံများကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်းဖြစ်သည်။ အဆိုပါအတွင်းနံရံများတွင် အနာရှိပါက သေးငယ်သောအသားစယူ၍ စစ်ဆေးရန် လိုအပ်သည်။ ထို့နောက် အစာအိမ်နံရံအသားစကိုယူ၍ အစာအိမ်ပိုး ရှိမရှိ စစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ အစာအိမ်အနာရှိသည်ဆိုပါက ဆေးကုသမှုခံယူအပြီးတွင် အနာကျက်မကျက် စစ်ဆေးရန် မှန်ပြောင်း ထပ်မံကြည့်သင့်သည်။

အစာအိမ်ပိုး ရှိမရှိစစ်ဆေးခြင်း

အဓိကအားဖြင့် အစာအိမ်ပိုး စစ်ဆေးနည်း (၄) နည်း ရှိသည်။

ဝမ်းစစ်ခြင်း
သွေးစစ်ခြင်း
လေမှုတ်စစ်ဆေးခြင်းနှင့်
အစာအိမ်မှန်ပြောင်းကြည့်ပြီး အသားစယူ စစ်ဆေးခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။

အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်း ဓာတ်မှန်များ

အဖြူရောင်ရှိသည့် အရည်တစ်မျိုး (Barium) သောက်ပြီး ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုဆေးရည်သည် အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်းတစ်လျှောက်ကို ဖြတ်သန်းဆင်းသွားချိန်တွင် ဓာတ်မှန်များရိုက်ခြင်းဖြင့် အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်းနံရံ ပုံရိပ်များကို မြင်တွေ့နိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက ကွန်ပြူတာဓာတ်မှန် (CT scan) ရိုက်ရနိုင်သည်။

ကုသခြင်း

သောက်ဆေး (သို့မဟုတ်) လိုအပ်လျှင် ထိုးဆေးများဖြင့် ကုသသည်။ အစာအိမ်ပိုးသတ်ဆေး၊ အစာအိမ် အက်ဆစ်ထိန်းဆေး၊ အစာအိမ်အက်ဆစ်ဓာတ်ပြယ်ဆေးများနှင့် အစာအိမ်နံရံကို အက်ဆစ်ဒဏ်မှ ကာကွယ်ပေးသောဆေးများ စသည်တို့ကို အသုံးပြု၍ကုသသည်။

အစာအိမ်ပိုးသတ်ဆေး

အကယ်၍ အစာအိမ်ပိုးရှိပါက ပိုးသတ်ဆေး သောက်ရန်လိုအပ်သည်။ ‌ဈေးကွက်ထဲမှ အလွယ်တကူ ဝယ်ယူနိုင်သော အစာအိမ် ပိုးသတ်ဆေးတွဲများတွင် ဆေးပမာဏ လုံလောက်စွာ မပါသဖြင့် မသောက်သင့်ပေ။ မိမိဘာသာ ဝယ်ယူသောက်သုံးပါက အစာအိမ်ပိုး မသေသည့်အပြင် ဆေးယဥ်ပါးပိုးများ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ထို့ကြောင့် မိသားစုဆရာဝန်၏ ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း သောက်သုံးရမည်။ အစာအိမ်ပိုးသတ်ဆေးနှင့် အစာအိမ်အက်ဆစ်ထိန်းဆေးကို (၂)ပတ်ကြာ အပြည့်သောက်ရန်လိုသည်။ (၂)ပတ်ပြီးလျှင် အစာအိမ်အက်ဆစ်ထိန်းဆေးကို ဆက်သောက်ရမည်။ အစာအိမ်ပိုးသတ်ဆေး ရက်အပြည့် သောက်ပြီးလျှင် ပိုး သေမသေ ပြန်စစ်ရမည်။

အစာအိမ်အက်ဆစ်ထိန်းဆေး

အစာအိမ်အက်ဆစ်ထိန်းဆေး (Proton Pump Inhibitor) သည် အက်ဆစ်ထုတ်ပေးသော အစာအိမ်ကလပ်စည်းဆဲလ်များ၏ လုပ်ဆောင်မှုကို ပိတ်လိုက်ခြင်းဖြင့် အက်ဆစ်အထွက်နည်းစေသည်။ ၎င်းဆေးများမှာ အိုမီပရာဇော (Omeprazole)၊ ပန်တိုပရာဇော (Pantoprazole)၊ ရာဘီပရာဇော (Rabeprazole) စသည့် ဆေးအမျိုးအစားများ ပါဝင်သည်။ အက်ဆစ်ထိန်းဆေးများကို ကြာရှည် စွဲမသောက်သင့်ပေ။

အစာအိမ်အက်ဆစ်ဓာတ် ပြယ်စေသော ဆေးများ (Antacid)

အစာအိမ်အက်ဆစ်ဓာတ် ပြယ်စေသောဆေးများ (Antacid) သည် ထွက်ပြီးသား အက်ဆစ်ဓာတ်များကို ဓာတ်ပြယ်စေခြင်းဖြင့် နာကျင်မှုကို အမြန်သက်သာစေသည်။ သို့သော် အနာကိုမကျက်စေပါ။ ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ ဝမ်းပျက်ခြင်းစသည့် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများရှိသည်။

အစာအိမ်ကို အက်ဆစ်ဒဏ်မှ ကာကွယ်ပေးသောဆေးများ

အစာအိမ်၊ အူလမ်းကြောင်းနံရံများကို ထိခိုက်မှုနည်းစေရန် ကာကွယ်ပေးသည့်ဆေးများ ဖြစ်သည်။

ခွဲစိတ်ကုသခြင်း

အနာကြောင့် အစာအိမ်ထွက်ပေါက်ပိတ်ခြင်း၊ အနာမှ သွေးယိုစိမ့်ခြင်း၊ အစာအိမ်ပေါက်ခြင်း၊ အူပေါက်ခြင်းစသည့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်ပွားပါက ခွဲစိတ်ကုသရန် လိုအပ်သည်။