Pneumococcal vaccine (ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေး)

ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါသည် Streptococcus pneumoniae ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့် ဖြစ်ပွါးသော ကူးစက်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ထိုဘက်တီးရီးယားပိုးသည် နားအတွင်း အလယ်ခန်းရောင်ရမ်းခြင်း (otitis media)၊ ထိပ်ကပ်နာ (Sinusitis)၊ ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ရောဂါ (Meningitis) နှင့် ပိုးဆိပ်ပျံ့ခြင်း (Septicemia) စသည့် ပြင်းထန်သောရောဂါများကိုလည်း ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါကို ဖြစ်ပွါးစေသည့် အဓိကပိုးတစ်မျိုးဖြစ်သော Streptococcus pneumoniae ဘက်တီးရီးယားပိုးကို ကာကွယ်သဖြင့် ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါကာကွယ်ဆေးဟု ခေါ်ဆိုသော်လည်း အထက်ဖော်ပြပါ ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့်ဖြစ်သော အခြားပြင်းထန်ရောဂါများ ဖြစ်ပွါးမှုကိုပါ ကာကွယ်သည်။ ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါပိုး အမျိုးအစားပေါင်း (၉၀) ကျော်ရှိပြီး ကာကွယ်ဆေးများသည် ပြင်းထန်ရောဂါများဖြစ်စေသော ပိုးအမျိုးအစားအများစုကို ကာကွယ်ရန် ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ကာကွယ်ဆေးအမျိုးအစား (၂) မျိုးရှိပြီး ကာကွယ်ဆေးတစ်မျိုးချင်းစီသည် ကာကွယ်နိုင်သော ဘက်တီးရီးယားမျိုးစိတ်များ ကွာခြားမှုရှိသည်။

ကာကွယ်ဆေးအမျိုးအစားများ

1. ဘက်တီးရီးယားပိုး၏ သကြားမော်လီကျူးများ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားသော ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါကာကွယ်ဆေး (Pneumococcal polysaccharide vaccine)
   • PPSV23 – ပိုးအမျိုးအစား (၂၃) မျိုးကိုကာကွယ်ပေးသည်
2. သကြားမော်လီကျူးများကို နောက်ထပ်ပရိုတင်းတစ်ခုဖြင့် ထပ်မံချိတ်ဆက်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်ခုခံစွမ်းအားကို အချိန်ကြာကြာဖြင့် ပိုမိုအားကောင်းစေသော ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါကာကွယ်ဆေး (Pneumococcal conjugate vaccines – PCV)
   • ဥပမာ – PCV10, PCV13, PCV15, PCV20 တို့ဖြစ်ပြီး ကလေးများအတွက် ပိုမိုအသုံးဝင်သည်။ ကာကွယ်ဆေးနာမည်တွင်ပါဝင်သော နံပါတ်သည် ကာကွယ်ဆေးမှ ကာကွယ်နိုင်သည့် ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါပိုး၏ မျိုးစိတ်အရေအတွက်ကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်သည်

ဆေးသယ်ဆောင်သိမ်းဆည်းပုံ

ကာကွယ်ဆေးများအား သေချာစွာထိန်းသိမ်းခြင်းနှင့် ကိုင်တွယ်ခြင်းသည် ကာကွယ်ဆေး၏ အာနိသင်အပြည့်အဝ ရရှိရေးအတွက် အလွန်အရေးကြီးသည်။ ကာကွယ်ဆေးများကို ဆေးဘူးပေါ်ရှိ သက်တမ်းကုန်ဆုံးရက်မတိုင်မီ အသုံးပြုရမည်။ ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးကို ရေခဲသေတ္တာအပူချိန် (၂-၈) ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အတွင်း၌ သိမ်းဆည်းထားရမည်။ အေးခဲထားခြင်း မပြုလုပ်ရပါ။ ကာကွယ်ဆေးအား မူလထုပ်ပိုးမှုအတိုင်း သိမ်းဆည်းရမည်။ အလင်းရောင်နှင့် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့သော နေရာများတွင် မထားရပါ။ ဆေးကိုဖျော်စပ်ရာတွင် မူလထုပ်ပိုးမှုတွင်ပါရှိသည့် ဆေးရည်ဖြင့်သာ ရောစပ်ရမည်ဖြစ်သည်။

ဆေးမထိုးမီသိရမည့်အချက်များ

• မတူညီသော ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေး အမျိုးအစားများကို တစ်ပြိုင်နက်တည်းမထိုးရပါ၊ ထိုးနှံရန်လိုအပ်ပါက ဆရာဝန်၏ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း အချိန်ခြား၍ထိုးရမည်
• ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးကို အခြားသောကာကွယ်ဆေးများနှင့် တစ်ပြိုင်နက်တည်း တွဲ၍ ထိုးနှံနိုင်သည်
• ကာကွယ်ဆေးထိုးမည့်နေ့တွင် ကလေးဖျားနေပါက ဆေးမထိုးမီ မိသားစုဆရာဝန်၊ ကလေးအထူးကုဆရာဝန်များနှင့် ဦးစွာတိုင်ပင်သင့်သည်

သုံးစွဲပုံနည်းလမ်းများ

ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးကို ကလေး၏အသက်အရွယ်အပေါ်တွင် မူတည်၍ လက်မောင်း (သို့မဟုတ်) ပေါင်ရှိ ကြွက်သားနေရာများတွင် ထိုးနှံနိုင်သည်။ အသက်အရွယ်နှင့် ကျန်းမာရေးအခြေအနေပေါ် မူတည်၍ ထိုးနှံရမည့် ကာကွယ်ဆေးအမျိုးအစားများ ကွာခြားမှုရှိနိုင်သည်။

ကာကွယ်ဆေးထိုးသင့်သောသူများ

1. အသက် (၅)နှစ်အောက် ကလေးငယ်များ
   အသက် (၅)နှစ်အောက် ကလေးများတွင် ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးအား ပုံမှန်ကာကွယ်ဆေးထိုး အစီအစဥ်တွင် ထိုးရန် သတ်မှတ်ထားသည်။ PCV10 (သို့မဟုတ်) PCV13 (သို့မဟုတ်) PCV15 (သို့မဟုတ်) PCV20 ဆေးတစ်မျိုးမျိုးအား အောက်ဖော်ပြပါ အသက်များတွင် ထိုးနှံရန် လိုအပ်သည်။
   • အသက် (၂) လ
   • အသက် (၄) လ
   • အသက် (၆) လ
   • အသက် (၁၂)လ မှ (၁၅)လတွင် တစ်ကြိမ်စီ ထိုးနှံသင့်သည်
     
     မြန်မာနိုင်ငံ ကာကွယ်ဆေးထိုးစီမံချက်တွင် ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးကို ကလေးအသက် (၂)လ၊ (၄)လနှင့် (၆)လတွင် တစ်ကြိမ်စီထိုးနှံပေးသည်။
2. အသက် (၅၀) နှစ်နှင့်အထက် လူကြီးများ
   • ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေး တစ်ကြိမ်မျှ ထိုးနှံထားခြင်းမရှိသူများ
   • ကာကွယ်ဆေးထိုးထားသည့် ရာဇဝင်ကို သေချာစွာမသိသူများတွင် PCV15, PCV20 (သို့မဟုတ်) PCV21 ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးအား ထိုးနှံရန် လမ်းညွှန်ထားသည်၊
     
     ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေး PCV15 ကိုထိုးနှံပါက PPSV23 ကာကွယ်ဆေးအား တစ်နှစ်အကြာတွင် ထပ်မံထိုးရန်လိုအပ်သည်။ PCV20 (သို့မဟုတ်) PCV21 ကာကွယ်ဆေးအား ထိုးထားပါက PPSV23 ကာကွယ်ဆေးအား ထပ်မံထိုးနှံရန်မလိုပါ။
3. အသက် (၅)နှစ် မှ (၄၉)နှစ် အတွင်းရှိ ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါပိုးဝင်နိုင်ခြေများသော ကျန်းမာရေးအခြေအနေရှိသည့်သူများ
   ထိုသူများတွင် ဆရာဝန်၏လမ်းညွှန်ချက်အတိုင်း ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေး ထိုးရမည်ဖြစ်သည်။
   ဖြစ်နိုင်ခြေများသောကျန်းမာရေးအခြေအနေများ_
   • ကိုယ်ခံအားစနစ်ကျနေသောသူများ (အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ရောဂါပိုးရှိသူများ၊ သွေးကင်ဆာရောဂါသည်များ၊ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါအစားထိုးထားသူများ)
   • အတွင်းနားအစားထိုး အီလက်ထရွန်နစ်ကိရိယာ တပ်ဆင်ထားရသူများ
   • ဦးနှောက်တွင် ထိခိုက်ဒဏ်ရာကြောင့် သို့မဟုတ် ခွဲစိတ်မှုကြောင့် ဦးနှောက်အတွင်းရှိ ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောပြန်ရည် (CSF) သည် နား (သို့မဟုတ်) နှာခေါင်းမှ ယိုစိမ့်ကျနေသူများ
   • နာတာရှည်ကျောက်ကပ်ရောဂါသည်များ၊ ဆီးတွင်းအသားဓာတ်ပါ ကျောက်ကပ်ရောင်ရောဂါ ခံစားနေရသူများ
   • ဘေလုံး ကောင်းမွန်စွာ အလုပ်မလုပ်နိုင်သူများ၊ ဘေလုံးဖြတ်ထုတ်ထားသူများ
   • နာတာရှည်နှလုံးရောဂါ၊ အဆုတ်ရောဂါ၊ အသည်းရောဂါခံစားနေရသူများ
   • ဆီးချိုရောဂါသည်များ
   • အရက်အလွန်အကျွံသောက်သူများ

ကာကွယ်ဆေးမထိုးသင့်သောသူများ

• ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေး အမျိုးအစားတစ်မျိုးနှင့် ပြင်းထန်ဓာတ်မတည့်ဖြစ်ဖူးသူများ
• ဆုံဆို့ကာကွယ်ဆေးနှင့် ပြင်းထန်ဓာတ်မတည့်ဖြစ်ဖူးသူများ
• PPSV23 ကာကွယ်ဆေးကို အသက်နှစ်နှစ်အောက်ကလေးများတွင် ထိုးနှံခြင်းအား ရှောင်ကြဥ်ရမည်။

ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ

ယေဘုယျအားဖြင့် ပြင်းထန်သောဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ ဖြစ်ပေါ်လေ့မရှိဘဲ ကာကွယ်ဆေးများ၏
သာမန်ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများသာ ဖြစ်နိုင်ပြီး အများအားဖြင့် (၂) ရက်အတွင်း သက်သာသွားနိုင်သည်။
ဖြစ်နိုင်သောဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများမှာ_

• ကာကွယ်ဆေးထိုးထားသောနေရာတွင် နီခြင်း၊ ရောင်ရမ်းခြင်း၊ နာကျင်ခြင်း
• ဖျားခြင်း၊ ချမ်းတုန်ခြင်း
• အစားအသောက်ပျက်ခြင်း
• ခေါင်းကိုက်ခြင်း
• ကြွက်သားများကိုက်ခဲခြင်း၊ အဆစ်များနာကျင်ခြင်း
• ကလေးငယ်များတွင် ဂနာမငြိမ်ဖြစ်တတ်ခြင်း အစရှိသည်တို့ဖြစ်နိုင်သည်။

နာကျင်ခြင်း၊ မအီမသာဖြစ်ခြင်းများရှိပါက ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်၍ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများပေးနိုင်သည်။ ကာကွယ်ဆေးထိုးထားသည့်နေရာတွင် နာကျင်ခြင်း၊ ရောင်ရမ်းခြင်း လျော့နည်းစေရန် ရေနွေးအဝတ် ကပ်ပေးခြင်း၊ ရေနွေးအိတ်ကပ်ပေးခြင်းတို့ ပြုလုပ်ပေးနိုင်သည်။

References:

1. About pneumococcal disease. (2024). Pneumococcal Disease. Retrieved October 28, 2024, from https://www.cdc.gov/pneumococcal/about/index.html
2. Savoy, M. L. (2024). Pneumococcal vaccine. MSD Manual Consumer Version. Retrieved October 28, 2024, from https://www.msdmanuals.com/home/infections/immunization/pneumococcal-vaccine
3. Pneumococcal vaccine recommendations. (2024). Pneumococcal Disease. Retrieved October 28, 2024, from https://www.cdc.gov/pneumococcal/hcp/vaccine-recommendations/index.html
4. Your child’s vaccines: Pneumococcal vaccines (PCV, PPSV) (for parents). (n.d.). Retrieved October 28, 2024, from https://kidshealth.org/en/parents/pneumococcal-vaccine.html

Published Date: 10 January 2025