Post Immunization Reactions (ကာကွယ်‌ဆေးထိုးပြီးတွေ့ရသောနောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ)

ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းသည် ဘေးကင်းပြီး ရောဂါကာကွယ်ရာတွင် အထိ‌ရောက်ဆုံးဖြစ်သည်။ သို့သော် ရှားရှားပါးပါး နောက်ဆက်တွဲအန္တရာယ်အနေဖြင့် ကာကွယ်ဆေးထိုးချိန်တွင် မလိုလားအပ်သော ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း သိရှိနားလည်ရမည်။

လက်တွေ့တွင် ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီး ပြဿနာတစ်ခုခုဖြစ်ပေါ်လျှင် ကာကွယ်ဆေးကြောင့်ဖြစ်ခြင်းထက် ကာကွယ်ဆေးထိုးချိန်တွင် မတော်တဆဖြစ်ရပ်တစ်ခုခုနှင့် တိုက်ဆိုင်၍ဖြစ်လာခြင်းကို ပို၍တွေ့ရသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကာကွယ်ဆေးထိုးမည့်နေ့ (သို့မဟုတ်) နောက်နေ့တွင် အခြားအကြောင်းတစ်ခုခုကြောင့် ဖျားနာခြင်း၊ တက်ခြင်းကို ကာကွယ်ဆေးကြောင့်ဟု အထင်မှတ်မှားခြင်းမျိုးဖြစ်သည်။

ကာကွယ်‌ဆေးထိုးပြီးတွေ့ရသော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများကို (၂)မျိုး တွေ့ရနိုင်သည်။

1. မပြင်းထန်သော သာမန် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ
2. ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများဟူ၍ တွေ့နိုင်သည်။

မပြင်းထန်သော သာမန် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီး တွေ့ရအများဆုံးဖြစ်သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် မပြင်းထန်သောကြောင့် (၁)ရက် မှ (၂)ရက်အတွင်း သက်သာပျောက်ကင်းသည်။ အတွေ့ရအများဆုံး လက္ခဏာများမှာ_

• အဖျားငွေ့ငွေ့ ဖျားခြင်း
• ဆေးထိုးသည့်နေရာတွင် နီမြန်းခြင်း၊ နာကျင်ခြင်း၊ ရောင်ရမ်းခြင်း
• ဆေးထိုးသည့်နေရာ အနာဖြစ်ခြင်း
• ဆေးထိုးသည့်နေရာ ပြည်တည်ခြင်း
• ခေါင်းမူးခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း
• ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲခြင်း
• ချမ်းတုန်ခြင်း
• ဝမ်းပျက်ခြင်း
• အန်ခြင်း
• အနီစက်များထွက်ခြင်း
• လည်ပင်းနာခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

သာမန်မပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်ပွါးပါက အောက်ပါနည်းလမ်းများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သက်သာစေသည်။

• အရည်များများ သောက်ရန်
• ကလေးငယ်ဖြစ်ပါက မိခင်နို့ပို၍တိုက်ရန်
• ကောင်းစွာအနားယူရန်
• ဖျားခြင်း၊ ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲခြင်းသက်သာရန် ပါရာစီတမောသောက်ရန်
• ဆေးထိုးသည့်နေရာ နီမြန်းပါက ရေခဲဝတ်ကပ်ပေးရန်
• ဖျားပါက အဝတ်အထူများဝတ်ခြင်းကို‌ ရှောင်ကြဥ်ရန်

ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

ကာကွယ်ဆေးကြောင့်ဖြစ်သည့် ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာ ဖြစ်ပွါးနိုင်သော်လည်း ဖြစ်နိုင်ခြေမှာ ဆေးထိုးသည့် ကလေးတစ်သိန်းတွင် တစ်ယောက်ခန့်သာရှိ၍ အလွန့်အလွန်နည်းပါးသည်။ ထို့ကြောင့် ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီးနောက် အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခု (နာရီဝက်ခန့်)ထိ ဆေးခန်းတွင်စောင့်ကြည့်ရန် လိုအပ်သည်။ ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများမှာ_

• ပြင်းထန်သော ဓာတ်မတည့်တုံ့ပြန်မှုဖြစ်ခြင်း (Anaphylaxis)
  အများအားဖြင့် ကာကွယ်‌ဆေးထိုးပြီး (၁၅)မိနစ်အတွင်း ရုတ်တရက် ဖြစ်ပေါ်တတ်သော်လည်း နာရီပိုင်းအတွင်း ဖြစ်ပေါ် သော အခြေအနေများလည်းရှိသည်။ လက္ခဏာများမှာ အရေပြားနီမြန်းခြင်း၊ ယားယံခြင်း၊ အင်ပျဥ်ထခြင်း၊ ဆက်တိုက်ချောင်းဆိုးခြင်း၊ ရင်ကျပ်ခြင်း၊ အသက်ရှူရခက်ခြင်း၊ ခြေလက်များအေးစက်ခြင်း၊ ဖြူဖျော့ခြင်း၊ သွေးပေါင်ကျခြင်းနှင့် သတိလစ်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်သည်။
• တက်ခြင်း
  အချို့ကလေးငယ်များ [အထူးသဖြင့် အသက် (၁)နှစ် မှ (၃)နှစ်ကြား]တွင် အကြောင်းရင်း အတိအကျ မသိရှိသော်လည်း ကာကွယ်ဆေးထိုးချိန်တွင် တက်သည်ကို တစ်ခါတစ်ရံ တွေ့ရတတ်သည်။ အဖျားကြီး၍ သာမန်တက်ခြင်းဖြစ်နိုင်သလို အငိုကြီး၍တက်သလိုဖြစ်ခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။
• အူစွပ်ခြင်း
  အလွန်တွေ့ရနည်းသော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီး၊ သောက်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင်မှ ဆက်တိုက်ညှစ်ငိုခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ ဖြူဖျော့သွားခြင်း စသည့်လက္ခဏာများဖြင့် တွေ့ရတတ်သည်။

အထက်ဖော်ပြပါ ပြင်းထန်လက္ခဏာများ ဖြစ်ပေါ်ပါက အရေးပေါ်အခြေအနေဖြစ်နိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သဖြင့် အရေးပေါ်ဆေးကုသမှု (သို့မဟုတ်) ခွဲစိတ်ကုသမှုများ လိုအပ်နိုင်သောကြောင့် ဆေးရုံအရေးပေါ်ဌာနများသို့ အချိန်မီပြသ ကုသမှုခံယူရန်လိုသည်။

ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီး ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်ပွါးပါက စစ်တမ်း (AEFI) ကောက်ယူရန် သက်ဆိုင်ရာကျန်းမာရေးဌာနသို့လည်း အကြောင်းကြားရသည်။ ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာ ဖြစ်စေသည့်ဆေးကို မိမိကိုယ်တိုင် သိရှိမှတ်သားထားရန်လိုသည်။ ဆရာဝန်နှင့် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများဘက်မှလည်း တိကျသေချာစွာ မှတ်သားထားလေ့ရှိသည်။ နောက်တစ်ကြိမ်ထိုးပါက ဆရာဝန်အား ဓာတ်မတည့်တုံ့ပြန်မှု ရာဇဝင်ကိုပြောပြပြီး ဆေးရုံတွင်သာ ထိုးရန်လိုအပ်သည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ကူးစက်ရောဂါများကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော လက္ခဏာများနှင့် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ၏ အန္တရာယ်သည် ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်း၏ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများထက် အဆပေါင်းများစွာ ဆိုးရွားသောကြောင့် ကာကွယ်ဆေးများကို အသက်အရွယ်အလိုက် အချိန်မီထိုးနှံသင့်သည်။

References:

1. Possible Side Effects from Vaccines. (2024). Vaccines & Immunizations. Retrieved July 4, 2024, from https://www.cdc.gov/vaccines/basics/possible-side-effects.html#:~:text=Summary.%20Any%20vaccine%20can%20cause%20side%20effects.%20For%20the%20most
2. Das, M. K. (2023). Adverse Events Following Immunization- The Known Unknowns and Black Box. The Indian Journal of Pediatrics, 90(8), 817–825. Retrieved July 4, 2024, from https://doi.org/10.1007/s12098-023-04555-3
3. Department of Health & Human Services. (n.d.-b). Immunisation – side effects. Better Health Channel. Retrieved July 4, 2024, from https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/immunisation-side-effects#common-side-effects-after-immunisation
4. Innovative approaches. (n.d.). Retrieved July 4, 2024, from https://www.who.int/groups/global-advisory-committee-on-vaccine-safety/topics/aefi/innovative-approaches

First Published on: 31 October 2024