Prevention of Mother to Child HIV Transmission (မိခင်မှကလေး သို့ HIV ပိုးမကူးစက်အောင်ကာကွယ်ခြင်း)

အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ (HIV) ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသည် ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်မှ သန္ဓေသားသို့ ကူးစက်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ရောဂါပိုးရှိသော ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်သည် တိကျမှန်ကန်သော စစ်ဆေးမှုများ၊ ကုသမှုများ ပြုလုပ်ရန်အ‌ရေးကြီးပြီး အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ (HIV) ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးထိန်းဆေး (Antiretroviral Therapy) များသောက်ရန်လိုသည်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်နှင့် နို့တိုက်မိခင်သည် ART ဆေးကိုမသောက်ပါက အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်မှုနှုန်းသည် (၁၅%) မှ (၄၀%) ထိရှိနိုင်သည်။ သို့သော် ART ဆေးကိုပုံမှန် စနစ်တကျ သောက်ခြင်းဖြင့် မိခင်မှ သန္ဓေသားသို့ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကူးစက်နိုင်မှုကို (၂%) အောက်သို့ ကျဆင်းစေသည်။ ဤကဲ့သို့ကာကွယ်ခြင်းကို PMTCT (Prevention of Mother to Child HIV Transmission) ဟုခေါ်သည်။

မိခင်မှကလေးသို့ရောဂါကူးစက်ပုံ

1. ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်
   • မိခင်၏အချင်းကိုဖြတ်၍ မိခင်သွေးမှတစ်ဆင့် သန္ဓေသားကို ကူးစက်သည်။
2. မီးဖွားစဉ်
   • ကလေးမီးဖွားစဉ် မိခင်၏ မွေးလမ်းကြောင်းအတွင်းမှထွက်သော အရည် (သို့မဟုတ်) သွေးမှတစ်ဆင့် ကူးစက်သည်။
3. မိခင်နို့တိုက်စဉ်
   • ကလေးသည် မိခင်နို့မှတစ်ဆင့် သို့မဟုတ် မိခင်နို့တိုက်စဉ်အတွင်း နို့သီးခေါင်းကွဲရာမှ ထွက်သော သွေးမှတစ်ဆင့် ကူးစက်သည်။

ကူးစက်မှုများနိုင်သောအခြေအနေများ

• အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ဗိုင်းရပ်စ် ပိုးကောင်ရေပမာဏ (Viral Load) မြင့်မားနေခြင်းနှင့် သွေးဖြူဥအရေအတွက် (CD4) နည်းပါးခြင်း
• မီးမဖွားခင် (၄) နာရီနှင့်အထက်စော၍ ရေမြွှာပေါက်ခြင်း
• အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကောင်ရေပမာဏ မသိဘဲ ရိုးရိုးမွေးဖွားခြင်း
• မိခင်တွင် အိတ်ချ်အိုင်ဗီပိုးနှင့်အတူ တီဘီ (TB) ရောဂါရှိနေခြင်း
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် သို့မဟုတ် မွေးဖွားချိန်တွင် ကောင်းစွာကုသမထားသည့် လိင်မှတစ်ဆင့် ကူးစက်သော ရောဂါများရှိခြင်း
• မိခင်သည် မမွေးဖွားမီ စိတ်ကိုစွဲလမ်းစေသောဆေးများ၊ မူးယစ်ဆေးများ သုံးစွဲထားခြင်း (အထူးသဖြင့် ထိုးဆေးများသုံးစွဲခြင်း)
• မိခင်နို့တိုက်ကျွေးခြင်း

မိခင်မှကလေးသို့ရောဂါပိုးကူးစက်ခြင်းကို ကာကွယ်ပုံ

မိခင်မှကလေးသို့ကူးစက်ခြင်းကို အောက်ပါနည်းလမ်းများ (PMTCT) ဖြင့် ထိရောက်စွာ ကာကွယ်နိုင်သည်။

• မိခင်သည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးထိန်းဆေး (ART) များပုံမှန်သောက်ခြင်း
• ကလေးမွေးဖွားမှုပုံစံကို ဂရုစိုက်၍ သေချာစွာရွေးချယ်ခြင်း (ဥပမာ_ခွဲစိတ်မွေးဖွားမည် သို့မဟုတ် ရိုးရိုးမွေးဖွားမည်)
• မိခင်နို့တိုက် ကျွေးမကျွေး ဆုံးဖြတ်ခြင်း
• မွေးဖွားပြီးပါက ကလေးငယ်ကို အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးထိန်းဆေး (ART) တိုက်ခြင်း

မိခင်သည် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးထိန်းဆေး (ART) များပုံမှန်သောက်ခြင်း

အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါပိုးရှိသူ အမျိုးသမီးများသည် ကိုယ်ဝန်ဆောင်မည်ဟုရည်ရွယ်ပါက သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်နှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ရမည်။ သောက်လက်စ ART ဆေးကိုလည်း ဆက်သောက်ရန် လိုအပ်သည်။ HIV ပိုးရှိကြောင်း မသိရှိဘဲ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိပါက ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးပြီး ပိုးရှိကြောင်း စတင်သိရှိသည်နှင့် သက်ဆိုင်ရာအထူးကုဆရာဝန်ထံ လွှဲပြောင်း၊ နှစ်သိမ့်ဆွေးနွေးမှုခံယူကာ ART ဆေး စတင်သောက်ရန်လိုသည်။ ART ဆေးကိုပုံမှန်သောက်ခြင်းဖြင့် မိခင်မှကလေးသို့ ရောဂါပိုးကူးစက်မှုကို များစွာလျော့ကျစေသည်။

ကလေးမွေးဖွားမှုပုံစံကို ဂရုစိုက်၍ သေချာစွာရွေးချယ်ခြင်း

ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကာလတွင် သက်ဆိုင်ရာသားဖွားမီးယပ်အထူးကုဆရာဝန်မှ ကလေးမွေးဖွားမှုပုံစံနှင့် ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ရှင်းပြသည်။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါပိုးရှိသူ ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးများသည် ဆေးရုံတွင် မွေးဖွားရန်လိုအပ်ပြီး ဗိုက်မနာမီ၊ ရေမြွှာမပေါက်မီ ရက်စေ့သည် (Due date) အထိမစောင့်ဘဲ ရက်သတ်မှတ်၍ ခွဲစိတ်မွေးဖွားခြင်းသည် ကလေးသို့ရောဂါပိုးကူးစက်မှုကို လျော့နည်းစေသည်။ ပိုးကောင်ရေပမာဏနည်းပါက သဘာဝအတိုင်း ရိုးရိုးမွေးဖွားနိုင်ပြီး ထိုသို့မွေးဖွားရန် ရွေးချယ်ပါက သက်ဆိုင်ရာ သားဖွားမီးယပ်အထူးကုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ရန်လိုသည်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကာလတစ်လျှောက်လုံးတွင် ရက်ချိန်းနှင့် စစ်ဆေးမှုများကို ပုံမှန်ပြုလုပ်ရန်လိုသကဲ့သို့ ART ဆေးကိုလည်း ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း ပုံမှန်ဆက်သောက်ရန်လိုသည်။

မိခင်နို့တိုက်ကျွေးမကျွေးဆုံးဖြတ်ခြင်း

ကလေးမမွေးဖွားမီ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကာလတွင် ကလေးအထူးကုဆရာဝန်နှင့် ကြိုတင်တွေ့ဆုံ၍ ကလေးအတွက် တိုက်ရမည့် ဆေးဝါးများအကြောင်း၊ နို့တိုက်ကျွေးရေး အစီအစဉ်များအကြောင်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးရမည်။ မိခင်နို့သည် ကလေးများ၏ကြီးထွားဖွံဖြိုးမှုနှင့် ကိုယ်ခံစွမ်းအားကို မြင့်တက်စေနိုင်သည့်အတွက် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) မှ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါပိုးရှိသော မိခင်များတွင် မွေးဖွားလာသော ကလေးအား မိခင်နို့တိုက်ကျွေးခြင်းကို အားပေးအကြံပြုထားသည်။ အထူးသဖြင့် ကလေးအသက် (၆)လထိ မိခင်နို့တစ်မျိုးတည်းသာ တိုက်ကျွေးသင့်ပြီး က‌လေးအသက် တစ်နှစ်ထိ တိုက်ကျွေးနိုင်သည်။ မိခင်နို့တစ်မျိုးတည်း တိုက်ကျွေးရန် ရွေးချယ်သည့် မိခင်သည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးထိန်းဆေးများကို ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသည့်အတိုင်း နေ့စဥ်ပုံမှန်သောက်သုံးနေသူဖြစ်ရန် လိုအပ်ပြီး သွေးထဲတွင်လည်း ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးရှာမတွေ့နိုင်အောင် နည်းသည့်အခြေအနေရှိသင့်သည်။ မိခင်နို့မှ ကူးစက်နိုင်ခြေ အနည်းငယ်ရှိသောကြောင့် အကယ်၍ မိခင်နို့ မတိုက်ကျွေးလိုပါက အာဟာရပြည့်ဝစွာ စီမံထုတ်လုပ်ထားသော ဖော်မြူလာနို့ကို အစားထိုး တိုက်ကျွေးသင့်သည်။ မည်သည့်နို့ကို ရွေးချယ်တိုက်ကျွေးသည်ဖြစ်စေ ကလေးအသက် (၆)လပြည့်လျှင် ပုံမှန်အတိုင်း ဖြည့်စွက်စာကို စတင်ကျွေးနိုင်သည်။

မွေးဖွားပြီးပါက ကလေးငယ်ကို ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးထိန်းဆေး (ART) တိုက်ခြင်း

ရောဂါပိုးရှိသောမိခင်မှ မွေးဖွားသည့်ကလေးငယ်ကို မွေးသည့်အချိန်မှစတင်၍ အသက် (၄-၆) ပတ်ထိ အရည်ပုံစံဖြင့်လာသော ART ဆေးကိုတိုက်ရမည်။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးကြောင့် ခုခံအားနည်းနေသဖြင့် ရောဂါပိုးများဝင်ရောက်မှုကာကွယ်ရန် အသက် (၄-၆) ပတ်မှစ၍ ပိုးသတ်ဆေး (Cotrimoxazole) ကို စတင်တိုက်ရမည်ဖြစ်သည်။

ကလေးငယ်ကို ဆက်လက်စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခြင်း

မိခင်မှကလေးသို့ မကူးစက်ရန် အထက်ပါနည်းလမ်းများ (PMTCT) ဖြင့်ကာကွယ်ပြီးနောက် အောက်ပါအတိုင်း ကလေးငယ်ကို ဆက်လက်စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးရသည်။

1. အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးစစ်ဆေးခြင်း
   အထက်ပါနည်းလမ်းများကို အသုံးပြုကာကွယ်သော်လည်း ကူးစက်မှုကို (၁၀၀) ရာခိုင်နှုန်းအပြည့် မကာကွယ်နိုင်သဖြင့် ကလေးတွင် ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရမှု ရှိမရှိကို မွေးစမှ ကလေးအသက်အရွယ်အလိုက် အဆင့်ဆင့်စစ်ဆေးရန်လိုသည်။ ကလေးအသက်အရွယ်အလိုက် သွေးစစ်ရသောအချိန်များမှာ
   • မွေးကင်းစ
   • အသက် (၄-၆) ပတ်
   • အသက် (၉) လ
   • အသက် (၁၈) လ အချိန်များဖြစ်သည်၊ မိခင်နို့တိုက်သော ကလေးဖြစ်ပါက မိခင်နို့ရပ်ပြီးနောက် (၃-၆) လအကြာတွင်လည်း သွေးစစ်နိုင်သည်
2. ကလေးအထူးကုဆရာဝန်မှ ပုံမှန်ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်း
   ကလေးငယ်အား ပုံမှန်အထွေထွေကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်း၊ ကလေးဖွံ့ဖြိုးမှုစစ်ဆေးခြင်းများအပြင် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါလက္ခဏာများ (ဥပမာ_ကိုယ်အလေးချိန်မတက်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ အသည်း၊ ဘေလုံး အကျိတ်များကြီးခြင်း၊ ပုံမှန်မဟုတ်သော ဘက်တီးရီးယားပိုးများ မကြာခဏဝင်ခြင်းနှင့် ပါးစပ်တွင်း မှက္ခရုပေါက်ခြင်း) စသည့်တို့ကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးသည်။ ထို့ကြောင့် မိခင်ရောကလေးပါ ရက်ချိန်းများကို ပုံမှန်ပြသရန်လိုသည်။

References:

1. HIV and Pregnancy. (n.d.). ACOG. Retrieved July 29, 2024, from https://www.acog.org/womens-health/faqs/hiv-and-pregnancy#:~:text=If%20I%20am%20pregnant%20and,the%20virus%20to%20the%20baby.
2. Preventing Vertical Transmission (PVT) | Global Health | U.S. Agency for International Development. (n.d.). U.S. Agency For International Development. Retrieved July 29, 2024, from https://www.usaid.gov/global-health/health-areas/hiv-and-aids/technical-areas/pmtct
3. Interventions. (n.d.). Retrieved July 29, 2024, from https://www.who.int/tools/elena/interventions/hiv-infant-feeding
4. Eke, A. C., Lockman, S., & Mofenson, L. M. (2023). Antiretroviral treatment of HIV/AIDS during pregnancy. JAMA, 329(15), 1308. Retrieved July 29, 2024, from https://doi.org/10.1001/jama.2023.5076

Published: 17 January 2025