Cough (ချောင်းဆိုးခြင်း)

ချောင်းဆိုးခြင်းဆိုသည်မှာ အဆုတ်အတွင်းသို့ ပြင်ပမှ ဝင်ရောက်လာသည့် ပိုးမွှားများ၊ ဓာတ်ပစ္စည်းများနှင့် အဆိပ်အတောက်များ စသည့် ခန္ဓာကိုယ်အတွက် အန္တရာယ်ရှိသော အရာများကို အဆုတ်မှ ပြန်လည် စွန့်ထုတ်နိုင်ရန် ခန္ဓာကိုယ်၏ ကာကွယ် တုံ့ပြန် လုပ်ဆောင်မှုတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ချောင်းဆိုးခြင်းသည် ပုံမှန် ဇီဝဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်မှ ပုံမှန်လုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်နေသော ကျန်းမာသည့် လက္ခဏာရပ်တစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

ချောင်းဆိုးခြင်းကို ဆေးပညာအရ နှစ်ပိုင်းခွဲ၍ သုံးသပ်နိုင်သည်။

လတ်တလော ချောင်းဆိုးခြင်း (Acute cough)
- (၃)ပတ်မှ (၄)ပတ်အထိ ကြာမြင့်နိုင်သည်။
- ဖြစ်စေသော အကြောင်းအရာများမှာ လည်ချောင်း၊ လေရှူပြွန်၊ အဆုတ် စသည်တို့တွင် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ရောင်ရမ်းခြင်း တို့ဖြစ်သည်။ (ဥပမာ – ရာသီတုပ်ကွေးမိခြင်း၊ အဆုတ်ရောင်ခြင်း၊ မတည့်သော အမှုန်များ ရှူမိခြင်း)
- လူတစ်ဦးသည် (၂)ပတ်ကျော်အောင် ချောင်းဆိုးနေပါက အဆုတ်တီဘီ ရောဂါကို ရှိမရှိ စစ်ဆေးရန် လိုအပ်နိုင်သည်။
နာတာရှည်ချောင်းဆိုးခြင်း (Chronic cough)
- လူကြီးများတွင် (၈) ပတ်နှင့်အထက်၊ ကလေးများတွင်မူ (၄) ပတ်နှင့်အထက် ချောင်းဆိုးခြင်းကို နာတာရှည်ချောင်းဆိုးခြင်းဟု သတ်မှတ်နိုင်သည်။
- နာတာရှည်ချောင်းဆိုးခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အတွေ့ရများသည့် ရောဂါများမှာ – ဓာတ်မတည့်ခြင်း၊ ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါ၊ လေပြွန်ရောင်ရောဂါ၊ နှာရည်များ လည်ချောင်းထဲသို့ နောက်ပြန်စီးခြင်း၊ အစာအိမ်မှ အစာချေရည်များ လည်ချောင်းထဲသို့ ပြန်တက်ခြင်း၊ နာတာရှည် အဆုတ်ပြည်တည်ရောဂါများ စသည်တို့ဖြစ်သည်။

အခြားသောရောဂါ အကြောင်းရင်းများကြောင့်လည်း ချောင်းဆိုးခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အရေးပေါ်လက္ခဏာများဖြစ်သော

အသက်ရှူရခက်ခဲလာခြင်း
လျှာ နှုတ်ခမ်းတို့ ပြာလာခြင်း
ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း တို့ဖြစ်ပါက ဆေးရုံအရေးပေါ်ချက်ချင်းသွားရန် လိုအပ်သည်။

ချောင်းဆိုးခြင်းသည် ရက်အတော်အတန်ကြာသော်လည်း မပျောက်ကင်းသည့်အပြင် အောက်ဖော်ပြပါ လက္ခဏာများ ပါဝင်လာပါက မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် အမြန်ဆုံးတိုင်ပင်သင့်သည်။

လက္ခဏာများမှာ

ချွဲပျစ်သော အစိမ်းရောင် (သို့မဟုတ်) အဝါရောင် သလိပ်ပါခြင်း- ကူးစက်ရောဂါပိုး ဝင်ရောက်သောကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
အသက်ရှူလျှင် တရွှီရွှီမြည်ခြင်း – လေပြွန်တစ်လျှောက် ချွဲသလိပ်ရှိခြင်း၊ လေပြွန်ကျဉ်းခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
ဖျားနာခြင်း – ကူးစက်ရောဂါပိုးဝင်ရောက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းနှင့် အသက်ရှူမဝခြင်း – သွေးတွင်းအောက်ဆီဂျင် လျော့နည်းလာခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
ချောင်းဆိုးလျှင် သွေးပါခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန် ကျဆင်းခြင်း – တီဘီရောဂါ၊ ကင်ဆာတို့ကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
ခြေထောက်ဖောလာခြင်း
မူးဝေလာခြင်း – အောက်ဆီဂျင်လျော့နည်းလာခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
မရပ်မနားချောင်းဆိုးခြင်း
အနံ့ပျောက်ခြင်း – ကိုဗစ် (၁၉)ရောဂါကြောင့် ဖြစ်နေနိုင်သည်။
ရောဂါအခံတစ်ခုခုရှိခြင်း တို့ဖြစ်သည်။

မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့်စစ်ဆေး စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေ ကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

ချောင်းဆိုးခြင်း အကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေရန် ဆရာဝန်မှ လူနာ၏ ရောဂါရာဇဝင်ကို မေးမြန်းခြင်း၊ လူနာကို စမ်းသပ် စစ်ဆေးခြင်းနှင့် သလိပ်စစ်ခြင်း၊ သွေးစစ်ခြင်း၊ ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်လိမ့်မည်။

ကုသခြင်း

ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများသည် ချောင်းဆိုးခြင်းကို ခဏတာသက်သာအောင် ကူညီပေးနိုင်သည်။ ချောင်းဆိုးတိုင်း ပဋိဇီဝ ပိုးသတ်ဆေးသောက်ရန် မလိုပါ။

ချောင်းဆိုးခြင်းကို ဖြစ်စေသောရောဂါအခံကို မကုသလျှင် ချောင်းဆိုးခြင်း မပျောက်ကင်းနိုင်ကြောင်း သိရှိထားရန် လိုအပ်သည်။

ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများသည် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများရှိသည်။ အသက် (၄)နှစ်နှင့် အောက်ကလေးများတွင် ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများ အလွန်အကျွံသောက် တိုက်ကျွေးမိပါက အသက်သေဆုံးနိုင်သည်အထိ အန္တရာယ်ရှိသည်။ ထိုကြောင့် ကလေးများတွင် ဆေးဆိုင်မှ အလွယ်တကူ ဝယ်ယူရရှိနိုင်သော ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများ အသုံးပြုခြင်းထက် တတ်ကျွမ်းသောဆရာဝန်နှင့် ပြသရန် လိုအပ်သည်။

အိမ်တွင်အသုံးပြုနိုင်သော ဆေးနည်းများမှာ –

ပျားရည်သောက်သုံးခြင်း
သန့်ရှင်းသော ပျားရည်စစ်စစ်ကို လက်ဖက်ရည်ဇွန်း တစ်ဇွန်းပမာဏခန့် သောက်သုံးခြင်းဖြင့် ချောင်းဆိုးခြင်းကို သက်သာနိုင်သည်။
ရေများများသောက်ခြင်း
ရေများများသောက်ခြင်းသည် သင်၏လည်ပင်းထဲရှိ ချွဲများအား လျော့ပါးစေနိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် ရေနွေးသောက်သုံးခြင်း၊ သံပရာရည်သောက်သုံးခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။
ဆေးလိပ်သောက်သုံးခြင်းကို ရှောင်ရှားခြင်း
ဆေးလိပ် သောက်သုံးခြင်း၊ ဆေးလိပ်ငွေ့ကို တဆင့် လက်ခံရှူရှိုက်မိခြင်းတို့သည် ချောင်းဆိုးခြင်းကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။
ချောင်းဆိုးခြင်းအတွက် ငုံဆေးများ သုံးစွဲခြင်း
ငုံဆေးများသည် သလိပ်မပါသော ချောင်းခြောက်ဆိုးခြင်းကို သက်သာစေနိုင်သည်။ သို့သော် ငုံဆေးများသည် အသက် (၆)နှစ်နှင့် အောက်ကလေးများတွင် မတော်တဆ မျိုချမိ၍ ဆို့နင့်ကာ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းပိတ်နိုင်သော အန္တရာယ်ရှိသဖြင့် ကလေးများတွင် မသုံးစွဲရန် အကြံပြုထားသည်။
အိမ်တွင် အနားယူခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ကာကွယ်ခြင်း

ချောင်းဆိုးလျှင် တစ်ပါးသူထံသို့ မကူးစက်အောင် တစ်ရှူး (သို့မဟုတ်) လက်ကိုင်ပဝါ (သို့မဟုတ်) မိမိ၏ တံတောင်ဆစ်အကွေးနှင့် ကာ၍ ချောင်းဆိုးရန် လိုအပ်သည်။ တစ်ရှူးကို အသုံးပြုပြီးပါက စနစ်တကျစွန့်ပစ်ရန် လိုအပ်သည်။ လက်ကိုင်ပဝါကိုလည်း ပြန်လည်လျှော်ဖွတ်ရန် လိုအပ်သည်။

ချောင်းဆိုးနေစဉ် တတ်နိုင်သမျှ လူစုလူဝေးနေရာသို့ မသွားသင့်ပါ။ မဖြစ်မနေ အပြင်ထွက်ပါက နှာခေါင်းစည်း (mask) ကို တပ်ဆင်ထားသင့်သည်။

References:

Cough. (2020). Mayo Clinic. Retrieved June 3, 2024, from https://www.mayoclinic.org/symptoms/cough/basics/definition/sym-20050846
Website, N. (2024). Cough. nhs.uk. Retrieved June 3, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/cough/
Healthy Habits: Coughing and Sneezing. (2024). Water, Sanitation, and Environmentally Related Hygiene (WASH). Retrieved June 3, 2024, from https://www.cdc.gov/hygiene/about/coughing-and-sneezing.html