Heart murmurs (နှလုံးမှအသံပိုများ)

ပုံမှန်နှလုံးကို ဆရာဝန်သုံးနားကြပ်ဖြင့် နားထောင်ပါက နှလုံးခုန်သံမှာ နှလုံးအဆို့ရှင်များ ပိတ်ရာမှ ထွက်ပေါ်လာသည့် “လက်ဗ်-ဒက်ဗ်” ဟူသော အသံနှစ်ခုသာ ကြားရသည်။ အသံပိုများမှာ ဖွဲ့စည်းမှု ပုံမှန်မဟုတ်သော နှလုံး၏နေရာများကို သွေးလည်ပတ်စီးဆင်းရာမှ ထွက်ပေါ်လာသည်။ မွေးရာပါ နှလုံးရောဂါများနှင့် မွေးပြီးနောက်ပိုင်းမှ ဖြစ်လာသည့် နှလုံးရောဂါများကြောင့် အထက်ပါ နှလုံးအသံပိုများ ထွက်လာနိုင်သော်လည်း ကလေးများတွင် အချို့သောအချိန်များ၌ ပုံမှန်နှလုံးမှလည်း အသံပိုများ ထွက်နေနိုင်သည်။

ဖြစ်ပေါ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

နှလုံး၏ညာဘက်ခြမ်းတွင် အပေါ်၊ အောက် အခန်း (၂) ခန်း၊ ဘယ်ဘက်ခြမ်းတွင် အပေါ်၊ အောက် အခန်း (၂)ခန်း၊ စုစုပေါင်းအခန်း (၄)ခန်းပါရှိသည်။ အပေါ်ခန်းနှင့် အောက်ခန်းများကြားတွင် လည်းကောင်း၊ အောက်ခန်းမှ အထွက်တွင် လည်းကောင်း နှလုံးအဆို့ရှင်များရှိသည်။ နှလုံးညာဘက်အခြမ်းနှင့် ဘယ်ဘက်အခြမ်းကြားတွင်လည်း သွေးရောနှောမှု မရှိစေရန် အကာဖြင့် ကာရံထားသည်။ အဆိုပါ ဖွဲ့စည်းမှု ပုံမှန်မဟုတ်ပါက (ဥပမာ_အဆို့ရှင်များ ကျဉ်းခြင်း၊ မလုံခြင်း၊ ဘယ်ညာအခန်းနှစ်ခုကြား နံရံတွင် အပေါက်ပါခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်လာပါက သွေးစီးဆင်းမှုလမ်းကြောင်းများ ပြောင်းလဲပြီး အသံပိုများ ကြားရသည်။

1. နှလုံးဖွဲ့စည်းမှု ပုံမှန်မဟုတ်သောကြောင့် ကြားရသည့်အသံပိုများ
   
   မွေးကင်းစနှင့် အသက်ငါးနှစ်အောက် ကလေးငယ်များတွင် မွေးရာပါနှလုံးရောဂါများ (Congenital Heart Diseases)ကြောင့် အသံပိုများ ကြားရသည်။ ဥပမာအားဖြင့် နှလုံးသွေးကြောအပိုပါခြင်း (Patent Ductus Arteriosus)၊ နှလုံး ဘယ်၊ညာ အပေါ် သွေးပြန်ခန်းများကြား နံရံတွင် အပေါက်ပါခြင်း (Atrial Septal Defect)၊ နှလုံး ဘယ်၊ညာ အောက် သွေးလွှတ်ခန်းများကြား နံရံတွင် အပေါက်ပါခြင်း (Ventricular Septal Defect) စသည်တို့ ဖြစ်သည်။
   အရွယ်ရောက်ပြီးသူများ (အထူးသဖြင့် အသက်ငါးနှစ်အထက်)တွင် နောက်ပိုင်းမှဖြစ်လာသည့် နှလုံးအဆို့ရှင်ပြဿနာများ (acquired valvular heart disease)ကြောင့် နှလုံးအသံပိုများ အဖြစ်များသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် လေးဘက်နာနှလုံးရောဂါသည် နှလုံးအဆို့ရှင်များကို ထိခိုက်သော အဓိကရောဂါကြီးဖြစ်သည်။ ထိုရောဂါကြောင့် နှလုံး အပေါ်ခန်းနှင့် အောက်ခန်းများကြားရှိ အဆို့ရှင်များ (mitral and tricuspid valves)၊ အောက်ခန်းအထွက်မှ အဆို့ရှင်များ (aortic and pulmonary valves)ကျဉ်းသွားခြင်း၊ မလုံခြင်းများဖြစ်ပေါ်ကာ သွေးစီးဆင်းရာလမ်းကြောင်း ပုံမမှန်ဖြစ်လာပြီး အသံပိုများ ထွက်ပေါ်လာသည်။
   
   တချို့သောရောဂါများကြောင့်လည်း နှလုံးတွင် အသံပိုများ ဖြစ်ပေါ်စေတတ်သည်။
   ဥပမာ-
   • ရှားပါးသော နှလုံးအကျိတ်များ (Myxoma, Carcinoid Syndrome)
   • နှလုံးကြွက်သားရောဂါ (cardiomyopathy)
   • အဆုတ်သွေးကြောများအတွင်း သွေးဖိအားများခြင်း (pulmonary hypertension)စသည်တို့ ဖြစ်သည်။
2. ပုံမှန်နှလုံးမှထွက်သည့် အသံပိုများ
   
   မွေးကင်းစကလေးများနှင့် ကလေးအငယ်များတွင် တွေ့ရတတ်ပြီး အချိန်ကြာသည်နှင့်အမျှ သူ့အလိုအလျောက် ပျောက်သွားနိုင်သော်လည်း အန္တရာယ်လုံးဝမပေးဘဲ တောက်လျှောက် ဆက်လက် ကြားနေရတတ်သည်။ ထိုအသံများသည် နှလုံးတွင်းသွေးလည်ပတ်စီးဆင်းမှု များသည့် အောက်ပါ အခြေအနေများတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသည်။
   • အဖျားရှိသည့်အချိန်
   • သွေးအားနည်းသည့်အချိန်
   • ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း ဇီဝဖြစ်ပျက်မှုများသော ရောဂါများ (ဥပမာ သိုင်းရွိုက် ဟော်မုန်းများသောရောဂါ)
   • ခန္ဓာကိုယ်ဖွံ့ဖြိုးမှု လျှင်မြန်သည့် ကြီးကောင်ဝင်ချိန်
   • အားကစားလုပ်သည့်အချိန်
   • ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည့်အချိန်

ယှဉ်တွဲလာတတ်သောလက္ခဏာများ

အသံပိုအမျိုးအစားများကို ‌အောက်ပါအတိုင်း ခွဲခြားထားသည်။

1. နှလုံးမှ သွေးညှစ်ထုတ်သည့်အချိန်တွင် ဖြစ်ပေါ်လာသောအသံပို (systolic murmur)
2. နှလုံးအတွင်း သွေးပြန်ဖြည့်နေသည့်အချိန်တွင် ဖြစ်ပေါ်လာသည့်အသံပို (diastolic murmur)
3. နှလုံးခုန်သည့်အချိန် တောက်လျှောက်တွင် ဖြစ်ပေါ်နေသည့်အသံပို (continuous murmur)

နှလုံးရောဂါကြောင့် ထွက်သည့် အသံပိုများတွင် အခံရောဂါပေါ်မူတည်၍ အောက်ပါလက္ခဏာများ တွေ့ရသည်။

• နှုတ်ခမ်း၊ လျှာ၊ လက်သည်းများ ပြာခြင်း
• မောခြင်း၊ ပုံမှန်လှုပ်ရှားမှုများ မလုပ်နိုင်ခြင်း
• ကလေးငယ်များ နို့ကောင်းစွာ မစို့နိုင်ခြင်း၊ နို့စို့နေစဉ် အလွန်ချွေးထွက်ခြင်း
• ဆီးနည်းခြင်း
• ခြေ၊ လက်များ ဖောရောင်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

ပုံမှန်နှလုံးမှ ထွက်သည့် အသံပိုများတွင် များသောအားဖြင့် ၎င်းအသံမှလွဲ၍ အခြားရောဂါလက္ခဏာများ မရှိပါ။ သို့သော် ထိုအသံပိုများနှင့် တွဲတွေ့တတ်သည့် တချို့သောရောဂါများ (ဥပမာ- သွေးအားနည်းခြင်း၊ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများခြင်း စသည်တို့)၏ လက္ခဏာများကိုမူ တွေ့ရနိုင်သည်။

ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသရန်

အထက်ပါ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိပြုမိပါက မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်ရန် လိုသည်။ မိသားစုဆရာဝန်မှ လိုအပ်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဓါတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်း၊ ဓါတ်မှန်ရိုက်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ရောဂါရှာ‌ဖွေ ကုသပေးနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက မိသားစုဆရာဝန်မှ သက်ဆိုင်ရာ ကလေးနှလုံးအထူးကု ဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်ကုသခြင်း၊​ လွှဲပြောင်းကုသခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးလိမ့်မည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

နှလုံးမှအသံပိုများသည် နှလုံးရောဂါလက္ခဏာများကြောင့် ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းများတွင် ပြသစဉ် ကြားနိုင်သကဲ့သို့ နှလုံးနှင့်မဆိုင်သည့် အခြားလက္ခဏာတစ်ခုခုကြောင့် ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းပြသစဥ် ကြားခြင်းမျိုးလည်း ရှိသည်။ အလွန်ကျယ်သော အသံပိုများဖြစ်ပါက နားကြပ်ဖြင့် နားထောင်ရန်မလိုဘဲ လက်ကို ရင်ဘတ်ပေါ်တင်၍ စမ်းလျှင် အဆိုပါအသံပို၏ အသံလှိုင်းရိုက်ခတ်မှု (thrill)ကို ခံစားရသည်။

ကြားရသောအသံပိုများ၏ အတိုးအကျယ် (volume)၊ အနိမ့်အမြင့် (low pitched or high pitched)၊ ကြားရသောနေရာ (location)၊ ကြားရသောအချိန် (systolic or diastolic)၊ ခန္ဓာကိုယ်အနေအထား ပြောင်းလဲချိန်တွင် အသံပြောင်းသွားခြင်း ရှိ၊မရှိ (change with certain position) စသည်တို့ပေါ် မူတည်ပြီး ထိုအသံပိုကို ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းကို မှန်းဆနိုင်သည်။

ပိုမိုသေချာစေရန် အောက်ပါနည်းလမ်းများဖြင့် ရောဂါဆက်လက်ရှာဖွေနိုင်သည်။

1. သွေးတွင်း အောက်ဆီဂျင်တိုင်းတာခြင်း
2. အီးစီဂျီ (ECG)
3. ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန် (CXR)
4. အသံလှိုင်းသုံး နှလုံးပုံရိပ်ဖော်ခြင်း (echocardiogram)
5. သွေးကြောမကြီးများမှတဆင့် နှလုံးနှင့် သွေးကြောများသို့ ပိုက်ထည့်၍ ပုံရိပ်ဖော် စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း (Cardiac catheterization)
6. သံလိုက်ဓာတ်မှန် (Cardiac MRI)

ကုသခြင်း

အသံပိုများပျောက်ခြင်း၊ မပျောက်ခြင်းထက် ထိုအသံပိုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသောရောဂါများကို ရှာဖွေ ကုသခြင်းသည် ပို၍အရေးကြီးသည်။ ကုသရာတွင် ရောဂါပေါ်မူတည်၍ နှလုံးခွဲစိတ်ကုသခြင်း၊ သွေးကြောပိုက်သွင်းကုသခြင်းများ စသည်တို့ဖြင့် ကုသမှုခံယူနိုင်သည်။ ထိုသို့ကုသမှုခံယူရန် စောင့်ဆိုင်းနေချိန်နှင့် ကုသပြီးအချိန်များတွင် နှလုံး၏လုပ်ဆောင်ချက် အဆင်ပြေစေရန် ဆီးဆေးများ၊ သွေးကျဲဆေးများ၊ သွေးပေါင်ထိန်းညှိဆေးများ၊ နှလုံးစည်းချက်မှန်စေရန် ထိန်းညှိဆေးများကို လိုအပ်သလို သောက်သုံးရတတ်သည်။

တချို့သော မွေးရာပါ ဘယ်ညာအခန်းနှစ်ခုကြားနံရံတွင် အပေါက်ပါသည့် နှလုံးရောဂါများတွင် အသံပိုကြားရသည်မှလွဲ၍ တခြားလက္ခဏာများမရှိလျှင် သီးသန့်ကုသမှုမပေးဘဲ စောင့်ကြည့်နိုင်သည်။ တစ်ချိန်တွင် မွေးရာပါအပေါက်များ အလိုအလျောက်ပိတ်သွားပြီး အသံပိုလည်း ပျောက်သွားနိုင်သည်။ ပုံမှန်နှလုံးမှ ထွက်လာသော အသံပိုများကို ကုသရန်မလိုအပ်ပါ။ သို့သော် ထိုအသံပိုများနှင့် တွဲ၍တွေ့ရတတ်သည့် အချို့ရောဂါများ (ဥပမာ – သွေးအားနည်းခြင်း၊ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများခြင်း စသည်တို့)ကိုမူ ကုသရန် လိုအပ်သည်။

ကာကွယ်ခြင်း

အထက်ဖော်ပြပါရောဂါများအတွက် တိကျသော ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်သည့် နည်းလမ်းမရှိပါ။ သို့သော် ကျန်းမာသော နေထိုင်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲခြင်းသည် နှလုံးကျန်းမာရေးကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေပြီး နှလုံးရောဂါဖြစ်ပွားမှုနှင့် ဆက်စပ်နေသော အခြေအနေအချို့ကို တားဆီးနိုင်မည် ဖြစ်သည်။ နှလုံးရောဂါလက္ခဏာများရှိပါက မိမိ၏ မိသားစုဆရာဝန်နှင့်စောစီးစွာ ပြသတိုင်ပင်ရန် လိုသည်။

References:

1. Heart murmurs – Symptoms & causes – Mayo Clinic. (2022). Mayo Clinic. Retrieved June 20, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-murmurs/symptoms-causes/syc-20373171
2. Heart murmurs – Diagnosis & treatment – Mayo Clinic. (2022). Mayo Clinic. Retrieved June 20, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-murmurs/diagnosis-treatment/drc-20373175
3. Heart Murmur. (2024). Cleveland Clinic. Retrieved June 20, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17083-heart-murmur
4. Watson, S. (2024). What Are Heart Murmurs? WebMD. Retrieved June 20, 2024, from https://www.webmd.com/heart-disease/heart-murmur-causes-treatments