Tonsillectomy (အာသီးဖြတ်ထုတ်ခြင်း)

အာသီးဖြတ်ထုတ်ခြင်းဆိုသည်မှာ အာသီးကို ခွဲစိတ်မှုပြုလုပ်၍ သို့မဟုတ် အဆင့်မြင့် နည်းပညာကို အသုံးပြု၍ ဖယ်ရှားခြင်းဖြစ်သည်။ အာသီးသည် အာခေါင်ပျော့နှင့် လျှာအနောက်ပိုင်းတွင် ဝဲယာတည်ရှိနေသည့် ဘဲဥပုံသဏ္ဌာန် ဂလင်းငယ်နှစ်ခုဖြစ်သည်။ အာသီးသည် ရောဂါပိုးများတိုက်ဖျက်ရာတွင် ကိုယ်ခံအားစနစ်၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအနေဖြင့် ကူညီပေးသည်။ ထိုသို့တိုက်ဖြတ်ရာတွင် တစ်ခါတစ်ရံ အာသီး၌ ပိုးဝင်ပြီး အာသီးရောင်ရမ်းကာ လည်ချောင်းနာနိုင်သည်။ အာသီးဖြတ်ထုတ်ရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းများတွင် မကြာခဏအာသီးရောင်ခြင်းလည်း အပါအဝင်ဖြစ်ပြီး အခြားအကြောင်းရင်းများလည်းရှိသည်။

ပြုလုပ်ရန်လိုအပ်သော ရောဂါနှင့်အခြေအနေများ

အောက်ပါရောဂါအခြေအနေများတွင် အာသီးဖြတ်ထုတ်ရန်လိုအပ်နိုင်သည်။

• မကြာခဏ အာသီးရောင်ခြင်း (Tonsillitis)
  • လွန်ခဲ့သော တစ်နှစ်အတွင်း အနည်းဆုံး (၇) ကြိမ် အာသီးရောင်ခြင်း
  • လွန်ခဲ့သော (၂) နှစ်အတွင်း တစ်နှစ်လျှင် (၅) ကြိမ် အာသီးရောင်ခြင်း
  • လွန်ခဲ့သော (၃) နှစ်အတွင်း တစ်နှစ်လျှင် (၃) ကြိမ် အာသီးရောင်ခြင်း
• ကာလကြာရှည် (သို့မဟုတ်) ပြင်းထန်သော အာသီးရောင်ခြင်း
  • ပဋိဇီဝပိုးသတ်ဆေးဖြင့် အပြည့်အဝကုသပြီးသော်လည်း မသက်သာခြင်း
  • အာသီးတွင် ပြည်တည်နာဖြစ်ပြီး ဆေးဖြင့်ကုသခြင်း၊ ပြည်ဖယ်ထုတ်ခြင်းဖြင့် မသက်သာခြင်း
• အာသီးကြီးခြင်း၏ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ
  • အာသီးသည် မကြာခဏ ပိုးဝင်ခြင်းကြောင့် (သို့မဟုတ်) သဘာဝအတိုင်း ကြီးလာပြီး အသက်ရှူရခက်ခြင်း၊ အိပ်နေစဉ် အသက်ရှူခဏရပ်သွားခြင်း၊ အစာနှင့်ရေကို မျိုရခက်ခြင်း
• အခြားသော ရောဂါများ
  • ကင်ဆာဟု ယူဆရသော အခြေအနေများ (သို့မဟုတ်) ကင်ဆာဖြစ်စေသော တစ်ရှူးများ အာသီးတစ်ဖက် (သို့မဟုတ်) နှစ်ဖက်တွင် ရှိခြင်း
  • အာသီးနားတွင် ရှိသော သွေးကြောများမှ မကြာခဏ သွေးထွက်ခြင်း
  • အာသီး၏ ကွဲကြောင်းအတွင်းမှ အညစ်အကြေးများကြောင့် ခံတွင်းနံ့ဆိုးခြင်း

အကျိုးကျေးဇူးများ

အာသီးခွဲစိတ်ခြင်းကြောင့် ရရှိနိုင်သော အကျိုးကျေးဇူးများမှာ_

• အာသီးကြီးခြင်းကြောင့် အိပ်စက်နေစဉ် အသက်ရှူရပ်သွားခြင်း (Sleep Apnea) ကဲ့သို့သော ပြဿနာများ လျော့ပါးသွားပြီး အိပ်စက်မှုအရည်အသွေး ပိုမိုကောင်းမွန်လာခြင်း
• အာသီးဖြတ်ထုတ်ပြီးနောက် ဘက်တီးရီးယားပိုးများ ဝင်ရောက်မှု လျော့နည်းသွားကာ မကြာခဏ အာသီးရောင်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်းစသည့်ပြဿနာများ မဖြစ်တော့ခြင်း
• အာသီးကြောင့် နာတာရှည်နာကျင်မှုများ၊ အစာမျိုရခက်ခြင်း၊ အသက်ရှူရခက်ခြင်း စသည့် ပြဿနာများ လျော့ပါးသွားပြီး လူနေမှုဘဝ ပိုမိုကောင်းမွန်လာခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

အာသီးခွဲစိတ်ခြင်းသည် လိုအပ်သော အခြေအနေများတွင် ပြုလုပ်ပါက ကျန်းမာရေးနှင့် လူနေမှုဘဝကို သိသာစွာ တိုးတက်စေနိုင်ပါသည်။

ကြိုတင်သိရှိထားရမည့်အချက်များ

ခွဲစိတ်မှုမပြုလုပ်မီတွင် ဆရာဝန်မှ သောက်လက်စဆေးများ၊ ဖြည့်စွက်စာများအားမေးမြန်းခြင်း၊ ဓာတ်မတည့်မှုများ ရှိမရှိ မေးမြန်းခြင်း၊ သွေးမတိတ်ရောဂါများ ရှိမရှိ စစ်ဆေးခြင်း၊ ခွဲစိတ်မှုမပြုလုပ်သင့်သည့် လက္ခဏာများ ရှိမရှိ စစ်ဆေးခြင်း၊ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများကို ပိုဆိုးစေမည့်အချက်များ ရှိမရှိ စသည့် လိုအပ်သည့်ကြိုတင်စစ်ဆေးမှုများအား ပြုလုပ်မည်ဖြစ်သည်။

ထို့အပြင် လူနာအား ခွဲစိတ်ခြင်း၏ ကောင်းကျိုး၊ ဆိုးကျိုးများ၊ ခွဲစိတ်နေချိန်အတွင်း ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ပြဿနာများ၊ ပြန်ကောင်းရန်ကြာချိန်နှင့် နေ့စဉ်လုပ်ငန်းများ ပြန်လုပ်နိုင်ရန်ကြာချိန်၊ သောက်လက်စဆေးများ ရပ်ရန် လိုမလို အစရှိသည်တို့ကို ရှင်းပြပေး၍ ခွဲစိတ်ရန် သဘောတူညီမှု တောင်းမည်ဖြစ်သည်။ [ဥပမာ _ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ (အက်စ်ပရင်၊ အိုင်ဗျူပရိုဖဲင်)၊ သွေးမခဲဆေးများ (Warfarin) စသည်တို့ သောက်လက်စရှိပါက (၁၀)ရက်ခန့် ကြိုတင်၍ ရပ်ထားရန်လိုအပ်သည်]

ကုသပုံအဆင့်ဆင့်

ခွဲစိတ်မှုမပြုလုပ်မီ ဆရာဝန်၏ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း နာရီပိုင်းမျှ အစာဖြတ်ထားရန်လိုအပ်သည်။ အများအားဖြင့် အာသီးဖြတ်ထုတ်ခြင်းအား ပြင်ပလူနာအနေဖြင့် ပြုလုပ်နိုင်သည်။ သို့သော် နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများရှိလျှင်၊ အသက် (၃) နှစ်အောက်ဖြစ်လျှင်၊ နောက်ခံကျန်းမာရေးပြဿနာများရှိလျှင် ဆေးရုံတွင် အနည်းဆုံး (၂၄) နာရီ စောင့်ကြည့်ရန် လိုအပ်နိုင်သည်။

အာသီးဖြတ်ထုတ်ခြင်းသည် မေ့ဆေးဖြင့်ပြုလုပ်သည့် ခွဲစိတ်မှုဖြစ်သောကြောင့် ခွဲစိတ်နေစဥ်အတွင်း နာကျင်မှုခံစားရခြင်း၊ ခွဲစိတ်မှုကိုသိနေခြင်း စသည့်ခံစားမှုများရှိမည်မဟုတ်ပါ။ ခွဲစိတ်သည့် ကိရိယာနှင့်နည်းလမ်းအပေါ် မူတည်၍ ထုံဆေးဖြင့် ခွဲစိတ်သည်များလည်း ရှိသည်။

နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း အထူးကုများ အသုံးပြုသည့် ခွဲစိတ်နည်းလမ်းများမှာ

• လျှပ်စစ်အပူကိုသုံး၍ဖြတ်ခြင်း (Electrocautery) _ လျှပ်စစ်အပူကို အသုံးပြု၍ အာသီးဖြတ်ထုတ်ခြင်းဖြစ်ပြီး သွေးတိတ်စေရန်အတွက်လည်း ဤနည်းလမ်းကို အသုံးပြုနိုင်သည်။
• ခွဲစိတ်ခန်းသုံးဓားဖြင့်ဖြတ်ခြင်း [Cold knife (steel) dissection] _ သမားရိုးကျ ခွဲစိတ်ဓားဖြင့် အာသီးကိုဖယ်ရှားခြင်းဖြစ်သည်၊ ထို့နောက် သွေးတိတ်စေရန် အပူဖြင့်တို့ခြင်း၊ ပြန်ချုပ်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်နိုင်သည်၊ ယနေ့ခေတ်တွင် အသုံးပြုမှုနည်းလာသော ခွဲစိတ်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်
• Snare tonsillectomy _ အထူးပြုလုပ်ထားသော ခွဲစိတ်ကိရိယာဖြစ်သည့် အဆုံး၌ပါးလွှာသော ဝါယာကြိုးကွင်းပါသည့် ပစ္စည်းကိုသုံးခြင်းဖြစ်သည်၊ ခွဲစိတ်ဆရာဝန်မှ အာသီးပတ်ဝန်းကျင်တွင် ထိုကြိုးကွင်းကိုချထား၍ အာသီးကိုညှပ်ပြီး ဖြတ်ထုတ်လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်၊ ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သွေးထွက်ခြင်းကိုလျော့နည်းစေသည်
• Harmonic scalpel _ ကြိမ်နှုန်းမြင့်အသံလှိုင်းများ၏ တုန်ခါမှုကို အသုံးပြုသော အထူးခွဲစိတ်ကိရိယာဖြင့် အာသီးဖယ်ရှားခြင်းနှင့် တစ်ချိန်တည်းတွင် သွေးထွက်ခြင်းကို ရပ်စေခြင်းဖြစ်သည်
• အခြားသော နည်းလမ်းများ (ဤနည်းလမ်းများတွင် ထုံဆေးကို အသုံးပြုတတ်သည်)
  • ရေဒီယိုအသံလှိုင်းများမှ ထွက်လာသောအပူဓာတ်ဖြင့် အာသီးကိုချေဖျက်ပေးခြင်း (Radiofrequency Ablation Technique)
  • ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ဓာတ်ငွေ့ပါ လေဆာအလင်းတန်းဖြင့် အာသီးအားဖြတ်ထုတ်ခြင်း (Carbon Dioxide Lasers)
  • Microdebrider ဟုခေါ်သော ဒလက်ပါသည့် ကိရိယာဖြင့် ရောင်ရမ်းနေသည့် အာသီးတစ်ရှူးများကို ချေဖျက်ပေးခြင်း (Microdebrider tonsillectomy) စသည်တို့ဖြစ်သည်။

ဤနည်းလမ်းများသည် အာသီးဖြတ်ထုတ်ရာတွင် အသုံးပြုနိုင်သော နည်းပညာများဖြစ်ပြီး လူနာ၏ အခြေအနေနှင့် ဆရာဝန်၏ လမ်းညွှန်မှုပေါ်မူတည်၍ သင့်တော်သည့်နည်းလမ်းကို ရွေးချယ်အသုံးပြုနိုင်သည်။

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

အာသီးဖြတ်ထုတ်ခြင်းသည် ပုံမှန်ခွဲစိတ်မှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုး ဖြစ်ပေါ်မှုနည်းပါးသည်။
ခွဲစိတ်ပြီးနောက်တွင် (၁)ပတ် မှ (၂)ပတ်အထိ လည်ချောင်းအနည်းငယ်နာနိုင်ခြင်း၊ နားရွက်၊ လည်ပင်းနှင့် မေးရိုးတို့တွင် နာကျင်ခြင်း၊ ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ အဖျားငွေ့ငွေ့ဖျားခြင်း၊ ခံတွင်းအနံ့ထွက်ခြင်းနှင့် လည်ချောင်းတွင် တစ်ဆို့ဆို့ဖြစ်ခြင်းများ ခံစားရနိုင်သည်။ အခြားဖြစ်ပေါ်နိုင်သော နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများမှာ

• ခွဲစိတ်ထားသည့်နေရာတွင် ရောင်ရမ်းခြင်း
• ခွဲစိတ်ထားသည့်နေရာတွင် ပိုးဝင်ခြင်း
• ခွဲစိတ်နေချိန် နှင့် ခွဲစိတ်ပြီးချိန်တွင် သွေးထွက်များခြင်း
• မေ့ဆေး၊ ထုံဆေးဖြင့်ဓာတ်မတည့်ခြင်းတို့ဖြစ်နိုင်သည်။

လိုက်နာဆောင်ရွက်ရမည့်အချက်များ

ယေဘုယျအားဖြင့် ခွဲစိတ်ပြီးနောက် (၂) ပတ်အတွင်း ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာနိုင်သော်လည်း ပြန်လည်ကောင်းမွန်ရန် အချိန်သည် ခွဲစိတ်သည့်နည်းလမ်း၊ ခန္ဓာကိုယ်၏ တုံ့ပြန်ကုသနိုင်စွမ်းနှင့် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ ရှိမရှိ စသည့်အချက်များပေါ် မူတည်သည်။ အနာသက်သာစေရန်နှင့် အနာကျက်မြန်စေရန် အောက်ပါအချက်များကို လိုက်နာဆောင်ရွက်နိုင်သည်။

ဆေးဝါးများ

• အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများကို ဆရာဝန်၏ ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း သောက်သုံးပါ

အရည်သောက်သုံးခြင်း

• ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ရန် အရည်များကို လုံလောက်စွာ သောက်သုံးပါ၊ ရေနှင့် ရေခဲချောင်းများ စားသုံးနိုင်သည်

အစာစားခြင်း

• မျိုချရလွယ်သော ကြိတ်ထားသည့်အစာများ၊ ပျော့ပြောင်းသော အစာများ (ဥပမာ _ ပူတင်း၊ ရေခဲမုန့်) ကို စားသုံးပါ
• တဖြည်းဖြည်းချင်း ဝါးရလွယ်သော အစာများနှင့် မျိုချရလွယ်သော အစာများကို ပြန်စားသုံးနိုင်သည်
• ပူသော အစာများသည် အနာကို နာကျင်စေပြီး သွေးထွက်စေနိုင်သောကြောင့် ရှောင်ကြဉ်ပါ
• အချဉ်ဓာတ်များသောအစာများ၊ စပ်သောအစာများနှင့် မာကျောသောအစာများသည် နာကျင်ခြင်းနှင့် သွေးထွက်စေနိုင်သောကြောင့် ရှောင်ကြဉ်ပါ

အနားယူခြင်း

• ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ရက်အနည်းငယ် အနားယူပါ
• ပြင်းထန်သော ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုများ (ဥပမာ _ ပြေးခြင်း၊ စက်ဘီးစီးခြင်း)ကို နှစ်ပတ်ခန့် ရှောင်ကြဉ်ပါ
• ပုံမှန်အတိုင်း အစားပြန်လည်စားနိုင်ခြင်း၊ ညဘက်ပုံမှန်အိပ်စက်နိုင်ခြင်းနှင့် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေး သောက်ရန်မလိုအပ်တော့ခြင်း စသည့် တိုးတက်မှုများရှိလာပါက ကျောင်း (သို့မဟုတ်) လုပ်ငန်းခွင်သို့ ပုံမှန်အတိုင်း ပြန်သွားနိုင်သည်။

သွေးထွက်များခြင်း၊ အဖျားကြီးခြင်း၊ ရေဓာတ်ခန်းခြောက်သည့်လက္ခဏာများ (ဆီးနည်းသွားခြင်း၊ ရေဆာခြင်း၊ နုံးခြင်း၊ မူးခြင်း) ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊ အသက်ရှူရခက်ခြင်း စသည့်အခြေအနေများသည် အရေးပေါ်အခြေအနေ ဖြစ်နိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သဖြင့် အရေးပေါ်ဆေးကုသမှု သို့မဟုတ် ခွဲစိတ်ကုသမှုများ လိုအပ်နိုင်သောကြောင့် ဆေးရုံအရေးပေါ်ဌာနများသို့ အချိန်မီပြသကုသမှုခံယူရန်လိုသည်။

References:

1. Tonsillectomy – Mayo Clinic. (n.d.). Retrieved July 2, 2024, from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/tonsillectomy/about/pac-20395141
2. Tonsillectomy: MedlinePlus Medical Encyclopedia. (n.d.). Retrieved July 2, 2024, from https://medlineplus.gov/ency/article/003013.htm
3. Professional, C. C. M. (2024). Tonsillectomy. Cleveland Clinic. Retrieved July 2, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/15605-tonsillectomy
4. Tonsillectomy (for parents). (n.d.). Retrieved July 2, 2024, from https://kidshealth.org/en/parents/tonsil.html

Published Date: 28 February 2025